Kardiomiopatia przerostowa (HCM) jest chorobą serca, w przebiegu której mięsień sercowy ulega pogrubieniu. Jest najczęstszą dolegliwością tego narządu występującą u kotów. W większości przypadków diagnozowana jest w zaawansowanym wieku, ale cierpieć na nią mogą również młodsze zwierzęta.
© Tyler Olson / stock.adobe.com
Kardiomiopatia przerostowa, w skrócie HCM, należy do najczęstszych chorób serca u kotów.
Kardiomiopatia przerostowa jest stale postępującym procesem, ale jeśli zostanie zdiagnozowana odpowiednio wcześnie, lekarz weterynarii może spowolnić jej postęp za pomocą leków.
HCM jest niebezpieczna szczególnie dla kotów, u których nie została zdiagnozowana. O jej przeoczenie nie jest trudno, koty wykazują bowiem bardzo niewiele objawów. W konsekwencji tego często dochodzi do ciężkiej postaci kardiomiopatii z chorobą zakrzepowo-zatorową i nagłą śmiercią sercową.
Niestety każdy kot reaguje inaczej na podawane leki nasercowe i nawet w przypadku dobrze kontrolowanych pacjentów może dojść do nagłych ciężkich przebiegów.
We wczesnym stadium kardiomiopatii koty nie wykazują na ogół żadnych objawów. Stąd też bez przeprowadzenia badania USG serca nie jest możliwe jej wykrycie. Nawet w zaawansowanym stadium HCM u kotów objawy są niespecyficzne.
Ich nasilenie zależy również od tego, jak duże są zmiany w mięśniu sercowym. Do najczęstszych objawów HCM u kotów należą:
Niedowład lub paraliż jednej lub więcej kończyn (zwłaszcza tylnych) z wyraźnymi oznakami bólu może wskazywać na chorobę zakrzepowo-zatorową, w przypadku której zakrzep tworzy się w przedsionku serca. Przemieszczając się, blokuje tętnice, zwykle duże tętnice w kończynach.
Zakrzepica jest stanem nagłym i wymaga pilnej konsultacji z lekarzem weterynarii.
© B. Plank/ imBILDE.at / stock.adobe.com
Większość kotów przez długi czas nie wykazuje żadnych objawów, które mogłyby świadczyć o niewydolności serca, a kiedy się pojawiają, choroba jest już zazwyczaj bardzo zaawansowana. Dlatego w poniższych przypadkach należy natychmiast udać się z kotem do lekarza weterynarii:
Każdy stan przebiegający z ostrą niewydolnością oddechową u kota jest stanem nagłym. Koty nigdy nie dyszą, tak jak psy, dlatego oddychanie z otwartym pyszczkiem zawsze świadczy o niewydolności oddechowej. Zwłaszcza u kocich pacjentów z rozpoznaną HCM duszność może świadczyć o obrzęku płuc lub wysięku opłucnowym.
W takiej sytuacji lekarz weterynarii wykona prześwietlenie klatki piersiowej i w zależności od nasilenia obrzęku lub wysięku wybierze odpowiedni sposób leczenia.
Omdlenia pojawiają się często w wyniku zaburzeń rytmu serca, a ciężkie arytmie mogą prowadzić nawet do nagłej śmierci sercowej.
Oprócz niedowładu w wyniku urazu lub wypadku, może on również świadczyć o nieprawidłowościach w obrębie serca. Ostry niedowład lub paraliż jednej lub więcej kończyn i silny ból wskazują na zakrzepicę tętniczą.
Rozpuszczenie skrzepliny jest możliwe jedynie w pierwszych godzinach, dlatego leczenie należy rozpocząć jak najszybciej.
Na początku każdego specjalistycznego badania, lekarz weterynarii przeprowadzi dokładne badanie ogólne kota, które obejmuje osłuchiwanie serca i płuc.
Wszelkie szmery czy zaburzenia rytmu wskazują bowiem na chorobę serca. Szumy nieszkodliwe od patologicznych można jednak odróżnić tylko podczas badania ultrasonograficznego. Ponadto, u wielu kotów cierpiących na kardiomiopatię przerostową w ogóle nie występują szmery serca.
Prześwietlenie klatki piersiowej jest podstawowym elementem każdego badania serca. Dzięki niemu można, zwłaszcza w zaawansowanym stadium choroby serca, wykryć obrzęk płuc czy nagromadzenie płynu w jamie opłucnej oraz ewentualne powiększenie serca.
Metodą diagnostyczną, mającą decydujące znaczenie w diagnozowaniu HCM, jest echokardiografia (USG), wykonywana przez doświadczonego kardiologa. Dzięki niej można ocenić grubość mięśnia sercowego w różnych jego częściach oraz kurczliwość (zdolność do kurczenia się) i ewentualne nieprawidłowości w zastawkach serca, tym samym klasyfikując stopień zaawansowania niewydolności serca. Na podstawie wyników badania można podjąć decyzję dotyczącą leczenia i ocenić rokowania.
Przy wyborze leczenia, ważne jest również badanie, mające na celu stwierdzenie, czy w sercu nie ma już zakrzepów, które powstają w wyniku zakłóconego prawidłowego przepływu krwi w jego wnętrzu.
Szczegółowe badanie serca powinno zawsze obejmować pomiar ciśnienia krwi. Jest ono bardzo pomocne w rozróżnieniu pierwotnej i wtórnej HCM oraz wyborze odpowiednich środków farmakologicznych. Podwyższone ciśnienie krwi prowadzi do pogorszenia i progresji kardiomiopatii przerostowej.
Aby wykluczyć choroby podstawowe, takie jak nadczynność tarczycy czy niewydolność nerek, niezbędne są dodatkowe badania krwi i badania hormonalne.
Innym przydatnym badaniem jest oznaczenie stężenia NT-proBNP we krwi. Wzrasta ono, gdy w wyniku choroby serca mięśnie serca są osłabione. Badanie krwi jest badaniem przesiewowym, mającym na celu wczesne wykrycie chorób serca u bezobjawowych kotów. W przypadku podwyższonego stężenia NT-proBNP zwierzę powinno zostać poddane dalszej diagnostyce, w tym badaniu ultrasonograficznemu.
Jeśli podczas osłuchiwania serca uwydatnią się zaburzenia jego rytmu, zawsze należy wykonać badanie elektrokardiogramem (EKG). Zaburzenia rytmu mogą występować w postaci dodatkowych uderzeń serca, przerw w jego pracy lub galopującego rytmu. Oprócz częstotliwości uderzeń serca, EKG rejestruje także rodzaj i częstotliwość występującej arytmii.
Na podstawie wyników badań, lekarz weterynarii/kardiolog podejmie decyzję, czy w aktualnym stadium choroby możliwe jest leczenie farmakologiczne. Koty nie są łatwymi pacjentami kardiologicznymi, dlatego leczenie musi zawsze być indywidualnie dostosowane do konkretnego pacjenta i stopnia zaawansowania choroby. Kolejnymi czynnikami, mającymi wpływ na dobór leczenia, są tolerancja leków przez kota oraz sposób jego utrzymania (czy jest kotem wychodzącym czy niewychodzącym).
We wczesnym stadium leczenie często nie jest jeszcze konieczne. Natomiast w przypadku wyraźnie zwiększonej czynności pracy serca i ewentualnych, wynikających z tego zmian w zastawkach, stosuje się beta-blokery lub blokery kanału wapniowego. W zaburzeniach rytmu serca stosowane są leki antyarytmiczne.
W zaawansowanym stadium, gdy występuje obrzęk płuc lub wysięk opłucnowy, kot musi być leczony. W przypadku obrzęku płuc stosuje się diuretyki (leki odwadniające). Dodatkowo, lekarz weterynarii zastosuje środki wspomagające krążenie (zazwyczaj inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE)).
W zależności od wyników badania ultrasonograficznego, można stosować również leki stymulujące pracę serca (np. pimobendan).
Jeśli lekarz stwierdzi powiększenie przedsionka serca lub obecność zakrzepu, poda kotu również leki przeciwzakrzepowe (np. klopidogrel), aby zapobiec chorobie zakrzepowo-zatorowej.
W niektórych ciężkich przypadkach może być również konieczne wykonanie punkcji w celu usunięcia płynu z jamy opłucnej.
Trudności w leczeniu HCM u kotów pojawiają się w przypadku zakrzepicy tętniczej. Jej leczenie zależy od czasu trwania objawów, rozległości obszarów dotkniętych chorobą i lokalizacji, i bardzo ważne jest, aby wdrożyć je najszybciej, jak to możliwe.
Lekarz weterynarii przepisze kotu leki przeciwbólowe, przeciwzakrzepowe i wspomagające pracę serca w celu rozpuszczenia zakrzepu i przywrócenia przepływu krwi do kończyn. Poważne komplikacje mogą jednak pojawić się w wyniku wypłukiwania toksyn ze słabo ukrwionych obszarów ciała, dlatego leczenie musi odbywać się pod ścisłą kontrolą.
Oprócz leczenia farmakologicznego, warto raz w roku wykonywać badanie USG serca, aby w razie potrzeby zmodyfikować aktualną terapię.
W zaawansowanych przypadkach należy niestety przerwać leczenie – dla dobra i ze względu na dobrostan kota.
Kardiomiopatia przerostowa nie zawsze prowadzi do wystąpienia objawów klinicznych i pogorszenia zdrowia zwierzęcia. Dlatego konieczne jest wykonywanie regularnych badań serca, aby ocenić stopień zaawansowania choroby. Koty, u których HCM została zdiagnozowana odpowiednio wcześnie i jest właściwie kontrolowana, mogą żyć z chorobą wiele lat.
Rokowania są tym korzystniejsze, im mniejsze są zgrubienia mięśnia sercowego. Szanse powodzenia leczenia z kolei zmniejszają się, gdy w płucach obecna jest woda i stają się coraz mniejsze w przypadku wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej.
Ponadto, w przebiegu HCM u kotów istotną rolę odgrywa reakcja kota na podane leki, współpraca między lekarzem weterynarii i opiekunem zwierzęcia oraz pojawienie się ewentualnych powikłań.
Nie istnieje jedna konkretna przyczyna kardiomiopatii przerostowej. Do jej rozwoju mogą prowadzić różne choroby podstawowe.
Za pierwotną postać choroby odpowiadają predyspozycje genetyczne. Pierwsze objawy występują z reguły w wieku około trzech i pół do pięciu lat. HCM częściej dotyka koty niż kotki. Najbardziej narażone na jej rozwój są koty rasy maine coon, ragdoll, kot brytyjski krótkowłosy oraz kot perski. Nie oznacza to jednak, że koty innych ras oraz koty nierasowe nie zapadają na tę postać choroby.
Wtórna kardiomiopatia przerostowa z kolei jest spowodowana innymi chorobami podstawowymi i dotyczy starszych kotów. Może to być na przykład nadczynność tarczycy czy choroby prowadzące lub związane z podwyższonym ciśnieniem krwi (przewlekła niewydolność nerek).
© alkov / stock.adobe.com
Niezależnie od przyczyny, w HCM dochodzi do pogrubienia mięśnia sercowego o różnym nasileniu. Rozrost mięśnia powoduje zmniejszenie wewnętrznej przestrzeni komór serca, w rezultacie czego mniej krwi dociera do krążenia płucnego, a następnie również do ogólnoustrojowego.
Konsekwencją tego jest spadek ciśnienia krwi, które organizm kota stara się wyregulować za pomocą mechanizmów kompensacyjnych, głównie poprzez zwiększenie częstości akcji serca. To z kolei powoduje zmiany w mięśniu sercowym, dodatkowo zmniejszając objętość serca. Krew cofa się do przedsionka, rozszerzając go, a powstałe przy tym turbulencje przyczyniają się do powstawania zakrzepów krwi (skrzeplin).
W wyniku cofania się krwi przez zastawkę mitralną lewy przedsionek powiększa się. Taka sytuacja sprzyja gromadzeniu się płynu w płucach i wysiękowi opłucnowemu. Jeśli natomiast chorobą objęta jest prawa strona serca, płyn gromadzi się w jamie otrzewnej.
W przypadku ras mających szczególne predyspozycje do zachorowania na kardiomiopatię przerostową, takich jak maine coon, zaleca się regularne wykonywanie badania ultrasonograficznego. Dostępne są również testy genetyczne, które pomagają wykryć takie predyspozycje.
Ponadto, hodowcy kotów ras ze skłonnością do HCM, przed dopuszczeniem zwierząt do rozrodu, powinni poddać je badaniu USG – u kotów od drugiego roku życia, a u kotek od trzeciego do czwartego roku życia.
Jednak nawet zastosowanie środków zapobiegawczych nie gwarantuje uniknięcia HCM. Niemniej, jeśli choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium i będzie regularnie kontrolowana, można spowolnić jej postęp i ograniczyć poważne komplikacje.
W celu samodzielnego monitorowania stanu zdrowia chorego kota, można mierzyć częstość jego oddechów. Jeśli ma problemy z oddychaniem i częstość oddechów wzrasta, przyczyną może być zatrzymanie wody w płucach.
Normalna częstość oddechów w spoczynku u kotów wynosi około 40 na minutę. Podczas liczenia, zwróć uwagę na unoszenie się klatki piersiowej i regularnie zapisuj wyniki. W przypadku zauważenia jakichkolwiek nieprawidłowości, warto skonsultować się z lekarzem weterynarii i przeprowadzić badanie ultrasonograficzne.
Podczas studiów weterynaryjnych i doktoranckich na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium miała okazję poznać wiele różnych dziedzin medycyny weterynaryjnej. Od 2011 r. prowadzi praktykę jako lekarka weterynarii, zajmując się różnymi zwierzętami i ich chorobami. Jej pasją jest pomaganie pacjentom w możliwie najlepszy sposób i dbanie o ich dobre samopoczucie. Lubi też dzielić się swoją wiedzą jako lekarka weterynarii oraz wieloletnia opiekunka psów i psi trener sportowy jako autorka artykułów.
Czy istnieje piękniejszy odgłos niż mruczenie kota? Dla jego oddanego opiekuna zapewne nie. Koty mruczą, kiedy czują się dobrze – i to uczucie przenoszą również na swojego człowieka. Jednak koty mruczą także z innych powodów, na przykład, kiedy coś je boli lub odczuwają stres. Dlaczego koty mruczą i w jaki sposób produkują ten ciągły, motoryczny dźwięk?
