Mykobakterioza, zwana inaczej gruźlicą, należy do najczęstszych chorób ryb. Bakterie, które ją powodują są bardzo powszechne i można je znaleźć w wielu akwariach. Dowiedz się, kiedy pojawia się ognisko choroby i jakie kroki należy wówczas podjąć.
Mykobakterioza ryb 
Artykuł napisany przez Franziska G., Weterynarz
© Olena / stock.adobe.com
Gatunki ryb, takie jak skalary, szczególnie często zapadają na mykobakteriozę.
Spis treści
- Czy mykobakterioza jest niebezpieczna?
- Objawy i przebieg: Jak rozpoznać mykobakteriozę?
- Diagnoza: Jak wykrywa się gruźlicę ryb?
- Leczenie: Co zrobić w przypadku wystąpienia mykobakteriozy?
- Przyczyny: Kiedy rozwija się mykobakterioza?
- Rokowania: Czy mykobakterioza jest uleczalna?
- Profilaktyka: Czy mykobakteriozie można zapobiec?
Czy mykobakterioza jest niebezpieczna?
Gruźlica ryb to jedna z najczęściej spotykanych w akwariach chorób bakteryjnych. Ponieważ w najgorszym wypadku może nawet zakończyć się śmiercią dotkniętych nią ryb, w przypadku jej podejrzenia należy zawsze skonsultować się z lekarzem weterynarii.
Które ryby są szczególnie narażone na zachorowanie?
Mykobakterioza może dotknąć prawie każdą rybę ozdobną, zarówno słodko– jak i słonowodną. Najczęściej jednak występuje u osobników z osłabionych układem odpornościowym. Ponadto, gupiki, bystrzyki oraz skalary wydają się być bardziej podatne na zachorowanie niż na przykład sumy.
Czy gruźlica ryb jest niebezpieczna dla ludzi?
Mykobakterioza może przenosić się na człowieka. Znana jest również jako ziarniniak basenowy i towarzyszą jej bolesne i swędzące wykwity skórne, występujące przede wszystkim na dłoniach i rękach.
W przypadku podejrzenia mykobakteriozy w akwarium, należy chronić się, unikając bezpośredniego kontaktu z wodą, w której przebywają chore zwierzęta – zakładać rękawiczki i nie sięgać do niej w przypadku otwartych ran. Jeśli zauważysz u siebie objawy choroby, skontaktuj się z lekarzem rodzinnym.
Gruźlica ryb może postępować stopniowo, ale może również rozprzestrzeniać się gwałtownie. W zależności od kondycji układu odpornościowego, zainfekowane ryby mogą wykazywać różne objawy. Choroba może przebiegać również bezobjawowo.
Na podstawie obrazu klinicznego opiekunowie ryb mają na ogół trudności w odróżnieniu mykobakteriozy od innych chorób ryb, dlatego w każdym przypadku należy skonsultować się z lekarzem weterynarii.
Ostra postać mykobakteriozy
Ostry przebieg choroby charakteryzuje się nagłym wystąpieniem stanu zapalnego i postępuje w ciągu jednego do dwóch tygodni. Towarzyszą mu następujące objawy:
- zmęczenie i utrata apetytu
- zakrzywiony kręgosłup
- zmiany na łuskach
- bladość ubarwienia
- wytrzeszczone oczy
- rozdęty brzuch
Poza tym, na prawie wszystkich narządach tworzą się biało-szare guzki, tak zwane ziarniniaki, które jednak widoczne są dopiero podczas sekcji.
Postać przewlekła
W większości przypadków mykobakterioza rozwija się stopniowo, przechodząc w stan przewlekły. Wówczas jedynie u niewielu ryb mogą pojawić się guzki w mięśniach, z zewnątrz widoczne w postaci ciemnych plam.
Z biegiem czasu guzki te zaczynają pękać i uwalniają znajdujące się w nich bakterie.
Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza weterynarii?
Gdy tylko zauważysz objawy choroby u mieszkańców swojego akwarium, przyjrzyj się dokładnie istniejącym warunkom utrzymania i sposobowi żywienia, i jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem weterynarii specjalizującym się w rybach.
Wdrożenie leczenia chorób, takich jak mykobakterioza, we właściwym momencie może uratować życie lub uchronić inne zwierzęta przed zachorowaniem.
Aby zdiagnozować mykobakteriozę, lekarz weterynarii z reguły wykonuje sekcję śniętej ryby. Na wycinkach histologicznych widoczne są typowe, biało-szare ziarniniaki w wątrobie, śledzionie i nerkach.
Aby bezpośrednio potwierdzić obecność bakterii chorobotwórczych, można przeprowadzić badanie laboratoryjne.
Jednak sama ich obecność bez zmian w tkankach nie jest wystarczającym dowodem na gruźlicę. Bakterie te mogą bowiem bytować w organizmach ryb, nie wywołując żadnych objawów.
Niestety obecnie nie ma dostępnych leków na gruźlicę ryb. Jednak dzięki podstawowej wiedzy na temat tej dolegliwości i podjęciu odpowiednich środków można spowolnić jej przebieg i uchronić zdrowe zwierzęta przed zachorowaniem.
Zapobieganie nowym infekcjom
Najważniejszym środkiem zapobiegawczym jest izolacja chorych zwierząt. Poza tym, należy zrezygnować z kupowania nowych rybek, aby umożliwić naturalną śmierć już zainfekowanego stada i nie zarazić nowych mieszkańców.
Czy ryby chore na mykobakteriozę należy uśpić?
Czasami lekarz weterynarii będzie musiał poddać eutanazji chore ryby, chroniąc je w ten sposób przed śmiercią w męczarniach.
Gruźlica ryb wywoływana jest przez bakterie z rodzaju Mycobacterium. Szacuje się, że bytują one nawet w 80% wszystkich akwariów. Występują również naturalnie w podłożu i innych materiałach obecnych w akwarium.
Decydującą rolę pełni układ odpornościowy
Podczas gdy zdrowe ryby chronione są przez swoją nienaruszoną błonę śluzową, u chorych zwierząt ten mechanizm zawodzi. U ryb z osłabioną odpornością upośledzona jest funkcja błony śluzowej, przez co bakterie mogą się szybko namnażać.
Wskazówka: Niedobory odporności występują szczególnie często w przypadku niewłaściwych warunków utrzymania lub żywienia – na przykład, gdy ryby nie otrzymują wystarczającej ilości składników odżywczych, takich jak witaminy.
Stres sprzyja chorobie
Ponadto, gruźlica ryb występuje u zwierząt narażonych na stres – na przykład podczas walk o hierarchię w grupie.
Może również zostać przywleczona przez nowych mieszkańców akwarium lub spowodowana nieprawidłowymi parametrami wody, takimi jak zbyt wysoka temperatura.
Czy mykobakterioza jest zaraźliwa dla innych ryb?
Gruźlica ryb jest wysoce zaraźliwa. Przenosi się nie tylko ze zwierzęcia na zwierzę, ale również w wyniku pośredniego kontaktu, na przykład poprzez zanieczyszczone podłoże.
Dlatego choroba ta ma potencjał epidemiczny i w krótkim czasie może doprowadzić do śmierci całego stada.
© vectorass / stock.adobe.com
Na dzień dzisiejszy (08/23), nie istnieje lek na gruźlicę ryb. W związku z tym wybuch epidemii zazwyczaj wiąże się ze śmiercią zwierząt.
Jak długo mykobakterie są w stanie przeżyć w akwarium?
Patogeny te mogą przetrwać w akwarium bardzo długo, dlatego choroba często powraca. Przywierają one mocno do podłoża, roślin akwariowych oraz elementów wyposażenia.
Wskazówka: Po śmierci chorego osobnika należy gruntownie wyczyścić i zdezynfekować akwarium, jeśli planowane jest jego dalsze używanie. Dotyczy to również wszystkich znajdujących się w nim przedmiotów. Podłoże i rośliny należy natomiast wymienić w całości.
Profilaktyka: Czy mykobakteriozie można zapobiec?
Najlepszym sposobem, by uchronić ryby przed gruźlicą jest właściwa profilaktyka. Trzymając i karmiąc ryby w sposób odpowiedni dla gatunku dbasz o ich układ odpornościowy, a co za tym idzie wspierasz ich siły do walki z mykobakteriami.
Regularna obserwacja ryb, zwracanie uwagi na wszelkie zmiany i nieprawidłowości w ich zachowaniu i wyglądzie oraz sprawdzanie parametrów wody pomagają zapobiec mykobakteriozie.
Nowi mieszkańcy akwarium
Nowo przybyłe ryby są potencjalnymi nosicielami patogenów. Dlatego bardzo ważne jest, aby przez pierwsze dwa do trzech tygodni trzymać je w oddzielnym zbiorniku kwarantannowym.
Jeśli po tym czasie będą wyglądały na zdrowe i wesołe, można je dołączyć do stada.
© Lars / stock.adobe.com
Wszechstronne wykształcenie weterynaryjne uzyskała na Uniwersytecie Justusa Liebiga w Gießen (Justus-Liebig-Universität Gießen). Zdobyła tam doświadczenie w różnych dziedzinach, takich jak medycyna małych, dużych i egzotycznych zwierząt, a także farmakologia, patologia i higiena żywności. Obecnie udziela się jako autorka, pracuje także nad własną rozprawą naukową. Jej celem jest polepszenie ochrony zwierząt przed chorobami wywoływanymi przez patogeny bakteryjne. Oprócz naukowej wiedzy weterynaryjnej, jako szczęśliwa opiekunka psa, dzieli się także własnymi doświadczeniami. Dzięki temu potrafi jeszcze lepiej zrozumieć i wyjaśnić obawy i problemy, jak również powtarzające się pytania opiekunów dotyczące zachowania i zdrowia ich zwierząt domowych.
Podziel się swoją opinią
Czy artykuł był pomocny?
Najczęściej polecane
4 min
71
Siedem najczęstszych chorób ryb
Po czym poznać, że ryby chorują?
4 min
4
Puchlina wodna (posocznica) u ryb
Dowiedz się, jak rozpoznać i leczyć tę powszechną wśród ryb przypadłość.
3 min
1
Martwica płetw u ryb
Jedna z groźniejszych chorób ryb akwariowych, często kończąca się śmiercią zwierząt.