Każdy akwarysta powinien wiedzieć czym jest ichtioftirioza. Nieleczona bowiem może doprowadzić do śmierci ryb. Co wywołuje tę chorobę i jak się jej pozbyć, wyjaśniamy w poniższym artykule.
Ichtioftirioza (ospa rybia) 
Artykuł napisany przez Franziska G., Weterynarz
© juancajuarez / stock.adobe,com
Ichtioftirioza objawia się białymi punkcikami na płetwach i skórze, a nieleczona prowadzi do śmierci ryb.
Spis treści
- Czy ospa rybia jest niebezpieczna?
- Objawy: Jak objawia się ospa rybia?
- Diagnoza: Jak wykrywa się ichtioftiriozę u ryb?
- Leczenie: Jak leczy się ichtioftiriozę u ryb?
- Przyczyny: Co wywołuje ichtioftiriozę u ryb?
- Rokowania: Jakie są szanse powodzenia leczenia?
- Profilaktyka: Jak uchronić ryby przed zachorowaniem?
Czy ospa rybia jest niebezpieczna?
Ichtioftirioza, zwana również ospą rybią, jest pasożytniczą chorobą ryb. Pasożyt (kulorzęsek) uszkadza skórę i skrzela do tego stopnia, że zaatakowane zwierzęta nie mogą prawidłowo oddychać.
Są one wówczas także bardziej podatne na inne infekcje bakteryjne i grzybicze, które znacznie pogarszają ich stan ogólny. Dlatego w przypadku niepodjęcia leczenia, ospa rybia często prowadzi do śmierci.
Które ryby są szczególnie narażone na zachorowanie?
Ichtioftirioza atakuje ryby różnych gatunków, a jej rozwojowi sprzyjają nieprawidłowe warunki utrzymania, ponieważ stres zwiększa podatność zwierząt na infekcje.
Objawy: Jak objawia się ospa rybia?
Ichtioftirioza objawia się występowaniem białych plam na płetwach i skórze. W początkowym stadium pojawiają się pojedyncze punkciki, które z czasem powiększają się i rozprzestrzeniają na całe ciało zwierzęcia.
Zmiany w zachowaniu
U ryb cierpiących na ospę rybią zmienia się zachowanie – wydają się być zmęczone, mniej pływają i są płochliwe. Mają trudności z oddychaniem i mniej jedzą.
Jeśli choroba nie będzie leczona, dotknięte nią ryby umierają w wyniku braku odpowiedniej ilości tlenu i utraty ważnych dla życia substancji (np. elektrolitów).
Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza weterynarii?
W przypadku zauważenia typowych dla ospy rybiej dolegliwości u jednej lub kilku ryb należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem weterynarii specjalizującym się w rybach, który postawi wiarygodną diagnozę i zaplanuje odpowiednie leczenie.
Diagnoza: Jak wykrywa się ichtioftiriozę u ryb?
Ponieważ objawy ospy rybiej są zauważalne gołym okiem, opiekunowie ryb zazwyczaj szybko ją rozpoznają.
Jeśli zwierzęta zostaną przedstawione lekarzowi weterynarii na wczesnym etapie, będzie mógł on sprawdzić, czy rzeczywiście mamy do czynienia z ospą rybią, czy może innymi, podobnie wyglądającymi dolegliwościami. Można ją pomylić na przykład z limfocystozą lub inwazją sporowców.
Jeśli pasożyt znajduje się w fazie wzrostu, pod mikroskopem widoczny będzie jako szybko obracająca się kula. Innymi ważnymi cechami charakterystycznymi są wyraźne rzędy rzęsek i położone centralnie jądro komórkowe w kształcie litery U.
Leczenie: Jak leczy się ichtioftiriozę u ryb?
Pasożyty można zwalczać tylko w określonych stadiach rozwojowych (pływek). Poza kilkoma wyjątkami, bardzo ważne jest, aby leczeniu poddać wszystkich mieszkańców akwarium. W celu skutecznego pozbycia się pasożytów, zaleca się siedmiodniowy okres leczenia (lub około czterech dni po odpadnięciu ostatnich białych punkcików).
Lekarstwa
Obecnie leki są leczeniem z wyboru. Warunkiem możliwości ich zastosowania jest wczesne wykrycie objawów dolegliwości.
Na rynku dostępne są różne produkty zawierające zieleń malachitową, które po konsultacji ze specjalistą można zastosować zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania.
Wskazówka: Jeśli trzymasz ryby hodowlane, przed zastosowaniem ustal, czy nie ma przeciwwskazań do ich podawania zwierzętom.
Metody alternatywne
Alternatywnie, możesz skorzystać również z innych metod, aby zabić pasożyty lub ograniczyć ich liczbę. Należy jednak zawsze pamiętać, że metody te, podobnie jak leczenie farmakologiczne, należy stosować wyłącznie w porozumieniu z lekarzem weterynarii.
Poza tym, zmiana sposobu leczenia może pogorszyć stan chorych zwierząt. Bardzo ważne jest zatem, aby zdecydować się na jedną metodę i stosować ją konsekwentnie, i dopiero w przypadku jej niepowodzenia przedyskutować rozwiązania alternatywne.
Do najpopularniejszych z nich zaliczamy:
W zależności od gatunku i rodzaju pasożyta, pomocne może okazać się podwyższenie temperatury w akwarium do około 30 stopni Celsjusza – stymuluje to organizm ryb do produkowania większej ilości przeciwciał.
Ponieważ jednak oprócz tego, tempo podziału pasożytów wzrasta wraz ze wzrostem temperatury, w wyższej temperaturze pasożyty szybciej się rozwijają. I odwrotnie – skraca się czas, w którym pasożyty mają szkodliwy wpływ na ryby.
Ważne: Pamiętaj, że nie wszystkie ryby będą w stanie znieść taką temperaturę, dlatego jej podniesienie nie zawsze jest dobrą decyzją.
Jeśli lekarz weterynarii zaleca zwiększenie temperatury, jednocześnie należy sprawdzić zawartość tlenu w wodzie i w razie potrzeby odpowiednio ją dostosować.
Kąpiele solne mogą przynieść poprawę stanu ryby bez dodatkowych leków. Jednak ich stuprocentowa skuteczność w walce z ichtioftiriozą nie została jak dotąd potwierdzona.
Swobodnie pływających stadiów rozwojowych można pozbyć się za pomocą klarowników UV (promieniowania) lub filtra drobnocząsteczkowego (np. okrzemkowego). Nie wyeliminuje to pasożytów całkowicie, ale znacznie zredukuje ich liczbę.
Przenosząc ryby kilkukrotnie w ciągu doby do nowego zbiornika o odpowiedniej temperaturze (25°C), stopniowo ogranicza się inwazję – w ciągu trzech tygodni można w ten sposób złagodzić problem.
Pamiętaj jednak, że taka metoda jest dużym obciążeniem dla organizmu ryby, dlatego przed jej zastosowaniem skonsultuj się z lekarzem weterynarii.
Gurami wyskubuje białe narośle ze skóry ryb, w związku z czym jest uważany za broń biologiczną w walce z ospą rybią.
Niemniej, nie z każdym gatunkiem znajdzie on wspólny język. Dlatego należy z wyprzedzeniem dowiedzieć się, czy gurami może być trzymany z mieszkańcami Twojego akwarium oraz jakie warunki utrzymania i pokarm należy mu zapewnić.
Skutecznym środkiem z walce z ichtioftiriozą zdaje się być pokarm zawierający zieleń malachitową. Metoda ta jest jednak nieco niepewna, ponieważ nie można zakładać, że chore ryby będą chciały go zjeść w dawce, która będzie skuteczna.
Przyczyny: Co wywołuje ichtioftiriozę u ryb?
Ospa rybia jest chorobą pasożytniczą, wywoływaną głównie przez kulorzęski Ichthyophthirius multifiliis. Obejmują one różne szczepy, różniące się od siebie zjadliwością i wrażliwością na leki, co należy wziąć pod uwagę podczas kuracji.
Aby leczenie ichtioftiriozy było skuteczne, ważna jest świadomość tego, jak przebiega rozwój odpowiedzialnych za jej powstawanie pasożytów. W akwariach z ciepłą wodą rozwój ten trwa od trzech do siedmiu dni.
1. Inwazja skóry
Na początkowym etapie pasożyt w postaci tak zwanego trofonta atakuje skórę ryby – przebija się przez naskórek, wykonując obrotowe ruchy, aby dostać się do głębszych warstw skóry.
Wydziela wówczas specjalną substancję rozpuszczającą komórki i żywi się substancjami tkankowymi uwalnianymi w tym procesie. Efektem ubocznym działania tej substancji jest wzmocnienie zewnętrznych warstw skóry. W ten sposób układ odpornościowy ryb nieświadomie działa na korzyść pasożyta, chroniąc go przed czynnikami zewnętrznymi (np. lekami).
2. Wzrost
Na tym etapie pasożyt powiększa się nawet pięćdziesięciokrotnie w stosunku do swojego pierwotnego rozmiaru i można go zaobserwować na skórze ryby w postaci białych punkcików o wielkości od 0,2 do 1 milimetra.
Po kilku dniach lub tygodniach pasożyt jest w pełni rozwinięty i pozbywa się swoich rzęsek. Jednocześnie na skórze ryby powstaje gruba warstwa śluzu, przez którą pasożyt wędruje, by ostatecznie opuścić swojego gospodarza.
3. Swobodne pływanie i encystacja
Pasożyt, w tym stadium zwany tomontem, może przez dwie do sześciu godzin pływać w wodzie, osiadając na roślinach i elementach wyposażenia akwarium.
Etap ten jest bardzo ważny, ponieważ dopiero teraz lekarz weterynarii może zastosować leki przeciwpasożytnicze. Jeśli zostaną one podane za późno, pasożyt otoczy się cienką błoną, tworząc cystę, która zapewni mu ochronę przed czynnikami zewnętrznymi. W jej wnętrzu następuje podział na tak zwane tomity (do 4000 komórek).
4. Stadium inwazyjne
W zależności od temperatury, tomity opuszczają cystę i rosną. Wytwarzają rzęski i w formie pływek (terontów) szukają potencjalnych żywicieli, których mogłyby zaatakować. Na tym etapie są jeszcze wrażliwe na działanie leków.
Jeśli poszukiwania okażą się bezowocne, po około dwóch dniach spędzonych w temperaturze od 24 do 26 stopni Celsjusza pływki umierają.
Transmisja: Jak pasożyty dostają się do akwarium?
Kulorzęski mogą trafić do zbiornika na kilka sposobów – po pierwsze, wraz z nową rybą lub za pośrednictwem skażonych przedmiotów, po drugie, może zdarzyć się, że ryby, którym udało się przeżyć chorobę są ich nosicielami, nie wykazując przy tym żadnych objawów klinicznych. Z tego powodu ichtioftirioza pojawia się również w akwariach, które dotychczas były uważane za wolne od niej.
Kulorzęski występują więc z zbiornikach dużo częściej niż się spodziewano, a to, czy doprowadzą do wybuchu infekcji zależy przede wszystkim od warunków utrzymania ryb.
Jeśli zwierzęta są w dobrej kondycji i mają zapewnione warunki odpowiednie dla gatunku, ich układ odpornościowy potrafi powstrzymać namnażanie się pasożytów. Jeśli natomiast ryby są zestresowane, ich odporność jest osłabiona, to wówczas nic nie stoi na przeszkodzie inwazji.
Rokowania: Jakie są szanse powodzenia leczenia?
Jeśli ospa rybia zostanie w porę zdiagnozowana i cierpiące na nią ryby zostaną poddane leczeniu, szanse na ich powrót do zdrowia są duże. W przeciwnym razie może skończyć się śmiercią zwierząt.
Istnieją jednak dowody na to, że niektóre ryby wytwarzają odporność na kulorzęski. Odpowiedzialne są za to specjalne przeciwciała, które przyłączają się do określonych białek obecnych w zewnętrznej błonie pływek, zapobiegając w ten sposób przyczepianiu się pasożytów do ryb.
Profilaktyka: Jak uchronić ryby przed zachorowaniem?
Kupując nowe ryby lub rośliny należy je zawsze umieścić w zbiorniku kwarantannowym, zanim dołączą do obecnych mieszkańców akwarium. Jeśli chcesz umieścić w nim również przedmioty z innych akwariów, warto je najpierw osuszyć.
Ponadto, bardzo ważne jest regularne sprawdzanie parametrów wody i ich ewentualne dostosowanie. Aby zapobiegać stresowi ryb, a tym samym wzmocnić ich układ odpornościowy, należy podawać im dobrej jakości pokarm i unikać zbyt dużego zagęszczenia osobników w zbiorniku.
Wszechstronne wykształcenie weterynaryjne uzyskała na Uniwersytecie Justusa Liebiga w Gießen (Justus-Liebig-Universität Gießen). Zdobyła tam doświadczenie w różnych dziedzinach, takich jak medycyna małych, dużych i egzotycznych zwierząt, a także farmakologia, patologia i higiena żywności. Obecnie udziela się jako autorka, pracuje także nad własną rozprawą naukową. Jej celem jest polepszenie ochrony zwierząt przed chorobami wywoływanymi przez patogeny bakteryjne. Oprócz naukowej wiedzy weterynaryjnej, jako szczęśliwa opiekunka psa, dzieli się także własnymi doświadczeniami. Dzięki temu potrafi jeszcze lepiej zrozumieć i wyjaśnić obawy i problemy, jak również powtarzające się pytania opiekunów dotyczące zachowania i zdrowia ich zwierząt domowych.
Podziel się swoją opinią
Czy artykuł był pomocny?
Najczęściej polecane
4 min
71
Siedem najczęstszych chorób ryb
Po czym poznać, że ryby chorują?
4 min
4
Puchlina wodna (posocznica) u ryb
Dowiedz się, jak rozpoznać i leczyć tę powszechną wśród ryb przypadłość.
3 min
1
Martwica płetw u ryb
Jedna z groźniejszych chorób ryb akwariowych, często kończąca się śmiercią zwierząt.