Zielone glony w akwarium: Jak skutecznie się ich pozbyć?

Prawie żaden inny rodzaj glonów nie ma tylu różnych gatunków, co zielone glony. Wiele z nich jest całkowicie nieszkodliwych lub prawie w ogóle nie występuje w akwariach. Niemniej kilka gatunków zielonych glonów może stać się prawdziwym utrapieniem dla akwarystów. Ale jak na stałe pozbyć się zielonego osadu, który bezlitośnie zasłania szyby, rośliny, kamyki i korzenie?

W małych ilościach to nie problem

Akwarium bez glonów? To życzenie wielu właścicieli akwariów jest całkiem zrozumiałe, ale niestety utopijne. W końcu glony są po prostu częścią naszego życia na Ziemi – podobnie jak bakterie, wirusy i inne mikroorganizmy. Nawet niezależny system, taki jak akwarium, nigdy nie będzie całkowicie wolny od glonów – niezależnie od tego, jak bardzo jest konserwowany i czyszczony. Nie powinno, bo glony mają prawo istnieć, a jeśli jest ich mało, to są niezwykle przydatne. Pomagają one utrzymać równowagę ekologiczną w akwarium poprzez przekształcanie CO_² w cenną biomasę, a także służą jako pokarm.

Czy zbyt duża ilość zielenic w akwarium jest szkodliwa?

Z drugiej strony, jeśli ilość glonów w akwarium wymyka się spod kontroli, jest to często sygnał, że proporcje składników odżywczych zostały zachwiane. Dzieje się tak na przykład, gdy podaż CO_² lub podwyższony poziom azotanów i fosforanów powoduje problemy dla roślin w akwarium. Odporne organizmy, jakimi są glony, rozwijają się dobrze nawet w gorszych warunkach, dlatego przy nadmiarze pokarmu jeszcze bardziej wypierają swoich roślinnych konkurentów. Jeśli wszystkie szyby, rośliny, przedmioty dekoracyjne i dno pokryte są zielonkawą warstwą glonów, wygląda to nie tylko nieestetycznie, ale na dłuższą metę może nawet zaszkodzić roślinom i rybom. Interwencja jest zatem konieczna nie tylko z estetycznego punktu widzenia. Ale jak pozbyć się plagi glonów? Jak można ograniczyć wzrost glonów i co pomaga na dłuższą metę?

Jakie istnieją rodzaje zielenic?

Zanim wypowiesz wojnę zielenicom w swoim akwarium, warto przyjrzeć się różnym ich rodzajom. Nie da się tu przedstawić oczywiście wszystkich 8000 gatunków zielenic, ale ponieważ większość z nich rzadko można spotkać w akwarium, nie jest to na szczęście konieczne. Większe znaczenie dla Twojego domowego świata podwodnego ma sześć następujących gatunków glonów, z których wszystkie należą do rodziny zielenic i są często spotykane w akwariach w bardzo różnych formach:

• Glony nitkowate

Zrostnice są stosunkowo łatwe do rozpoznania po zielonych nitkach o długości od 5 do 20 cm. Zasiedlają elementy wyposażenia akwarium, rośliny, podłoże, filtry i węże. Można je usunąć mechanicznie za pomocą drewnianego patyczka lub czystej szczotki do butelek, ale jeśli chcesz pozbyć się tych zielonych nitek na stałe, musisz przywrócić równowagę wartości wody w akwarium. Najczęstszą przyczyną występowania tych glonów jest nadmiar substancji odżywczych (CO_², azotanów i fosforanów). Jednak brak składników odżywczych może również prowadzić do zwiększonego wzrostu glonów.

• Glony pływające

Jeśli woda w akwarium nagle zmienia kolor na zielony, jest to tzw. zakwit glonów. Powodem tego są często zielone pływające glony (Chlorophyta, zielenice). Zmętnienie powodowane jest przez liczne zarodniki glonów pływających, które (podobnie jak glony nitkowate) rozwijają się zwykle w wyniku nadmiaru substancji odżywczych. Przyczyną wahań w bilansie składników odżywczych może być niewłaściwe naświetlenie spowodowane zbyt silnym nasłonecznieniem lub niewłaściwe nawożenie. W przeciwieństwie do innych rodzajów glonów zakwit glonów można zwalczyć za pomocą promiennika UV-C, który zabija glony unoszące się w wodzie za pomocą promieni UV-C. Inne rośliny zwykle nie są uszkadzane w tym procesie. Jednak woda powinna być wtedy prawie całkowicie wymieniona, a filtr wyczyszczony. Przy odrobinie cierpliwości będziesz jednak w stanie kontrolować glony pływające, dostosowując składniki odżywcze w akwarium do potrzeb roślin. Informacje o tym, jakie kroki należy podjąć, można znaleźć w części „Jakie środki zaradcze istnieją?” poniżej.

• Glony punktowe

Glony w kształcie kropek, które początkowo są małe, ale później stają się większe, osiadają głównie na szybach akwarium i z czasem  – jeśli nie zostaną zawczasu usunięte – całkowicie zasłaniają widok na ryby. Glony punktowe lubią również osiedlać się na wolno rosnących roślinach wielkolistnych. Preferują zwłaszcza starsze liście roślin, które na szczęście można łatwo zrywać i usuwać razem z glonami. Powłoki na szybach najlepiej usuwać za pomocą magnesu do czyszczenia szyb. Z uwagi na to, że powstawanie nieszkodliwych zielonych glonów punktowych jest często związane z brakiem równowagi składników odżywczych, należy je również stale kontrolować, stosując poniższe środki zaradcze.

• Glony kłaczkowate, glony futerkowe i glony włosowate

Ściśle rzecz biorąc, te glony są odrębnymi gatunkami, jednak z uwagi na to, że nie tylko wyglądają bardzo podobnie, ale mają też wiele wspólnych cech, dlatego zostały tu pokrótce opisane razem. Zgodnie ze swoimi nazwami tworzą „puszyste” lub „futrzane” powłoki, którymi pokrywają kamienie lub korzenie. Zielone glony można usunąć mechanicznie, dokładnie spłukując i szorując przedmioty. Podobnie jak w przypadku glonów nitkowatych, również te rodzaje glonów zielonych wymagają długoterminowej kontroli poprzez optymalizację parametrów wody.

• Glony pyliste

Podobnie jak glony pływające, glony pyliste również mogą odbarwiać wodę na zielonkawy kolor, ale w ich przypadku tworzy się również pyłowa, zielonkawa powłoka, która występuje głównie na szybach.   W przeciwieństwie do glonów punktowych, które również chętnie zasiedlają szyby i można je usunąć jedynie przy użyciu magnetycznego środka do czyszczenia szyb, glony pyliste można na szczęście bardzo łatwo zetrzeć z szyb za pomocą szmatki lub gąbki. W przeciwieństwie do niektórych bardziej upartych zielonych alg, glony pyliste zwykle nie sprawiają większych problemów.

Dlaczego zielone glony rosną w akwarium?

Wszystkie zielone glony – bez względu na rodzaj – mają nie tylko wspólny zielonkawy kolor, ale również podobne przyczyny występowania. Nadmiar glonów jest bowiem w większości przypadków spowodowany zaburzeniem równowagi składników odżywczych w akwarium. Zwykle jest to nadmierna podaż składników odżywczych, tzn. produkowana jest większa ich ilość, niż rośliny akwariowe mogą wykorzystać. Glony przejmują wykorzystanie składników odżywczych, w wyniku czego szybko się rozprzestrzeniają. Jak dochodzi do takiej nadwyżki składników odżywczych?

Przyczyny nadmiernej podaży składników odżywczych

Ryby, rośliny, światło, woda, pokarm lub nawóz – wszystkie te elementy wpływają na równowagę składników odżywczych w akwarium. Nawet niewielkie zmiany tych czynników, takie jak zwiększona ekspozycja na światło słoneczne, usunięcie jakiejś rośliny wodnej lub dwukrotnie (omyłkowo) przeprowadzone karmienie, mogą spowodować wzrost poziomu CO_², azotanów, azotynów lub fosforanów. Jeśli w Twoim akwarium występuje wzmożony rozwój glonów, trzeba najpierw sprawdzić parametry wody. Jeśli pasek testowy lub miernik cyfrowy wykazał, że poziom niektórych składników odżywczych jest podwyższony, należy najpierw zastanowić się, co mogło doprowadzić do nadmiernego występowania. Poniższy kwestionariusz pomoże Ci zbliżyć się o krok do poznania możliwej przyczyny:

• Czy ostatnio zmieniono czas naświetlania lub natężenie światła? Czy lampka kontrolna została wymieniona na mocniejszą? Czy światło było włączone zbyt długo (ponad 12 godzin)? Czy słońce świeci mocniej na akwarium z zewnątrz? Podwyższona wartość CO_² często wskazuje na zbyt dużą ilość światła.
• Czy ryby były zbyt obficie karmione? Umieszczenie większej ilości pokarmu w wodzie, niż ryby są w stanie przyjąć, może poważnie pogorszyć jakość wody. Zwiększone wydalanie przez ryby w wyniku zwiększonego spożycia pokarmu może również spowodować znaczny wzrost wartości azotanów w wodzie.
• Czy zwiększyła się liczba ryb? Jeśli związek między wielkością akwarium a obsadą ryb nie jest już prawidłowy, może to również zaburzyć równowagę ekosystemu. Większa liczba ryb powoduje również większe wydalanie azotanów, co zwiększa ich zawartość.
• Czy jakieś rośliny zostały usunięte, przerzedzone lub jest ich zbyt mało (bo Twoja przygoda z akwarium zaczęła się niedawno)? Jeśli w akwarium glony rozprzestrzeniają się szybko, jest to zwykle spowodowane tym, że rośliny nie są w stanie (jeszcze lub już) wykorzystać dostarczanych im składników odżywczych.
• Czy moc filtra jest zbyt duża?
• Czy akwarium było ostatnio zbyt rzadko czyszczone?
• Czy przeprowadzono dużą zmianę wody lub akwarium było nowo założone? Czasami przyczyna leży już po stronie wody wodociągowej, która na przykład sama w sobie ma wysoką wartość azotanów lub została wzbogacona fosforanami.
• Czy ryby były karmione większą ilością karmy mrożonej? Karma mrożona często zawiera wyższy poziom fosforanów niż karma sucha i może bardziej zanieczyszczać wodę.

Jakie są środki zaradcze?

Jeśli za pomocą powyższego kwestionariusza udało Ci się ustalić przyczynę nadmiaru składników odżywczych, możesz natychmiast podjąć odpowiednie środki zaradcze. Jeśli na akwarium pada zbyt dużo słońca, należy zapewnić np. więcej cienia. Jeśli przyczyną jest przekarmienie ryb, możesz zastosować dietę na okres od jednego do trzech dni. Jeśli brakuje roślin, należy kupić nowe, najlepiej szybko rosnące rośliny, które poprawią klimat w akwarium. Niestety, przyczyny powstawania glonów zielonych, a co za tym idzie również sposoby ich zwalczania, nie zawsze są tak jasne. W takim przypadku potrzebna jest cierpliwość i konsekwencja, aby na stałe pozbyć się niechcianych glonów. Wypróbuj różne środki zaradcze – ale zachowaj ostrożność: Nie należy zmieniać zbyt wiele naraz, ponieważ spowoduje to nasilenie, a nie ograniczenie wzrostu glonów.

W ten sposób przywracasz równowagę składników odżywczych w swoim akwarium

Aby zatrzymać i trwale zapobiec nadmiernemu rozwojowi glonów zielonych, należy przywrócić równowagę w akwarium, a raczej równowagę składników odżywczych, które w nim panują. Poniższe kroki, które obejmują zarówno środki krótkoterminowe, jak i długoterminowe, pomogą Ci osiągnąć ten cel:

1. Pozbycie się zielonych glonów: Przede wszystkim należy usunąć wszystkie widoczne osady z akwarium. W zależności od rodzaju alg zielonych istnieją tutaj różne środki pomocnicze. Glony z szyb można usuwać za pomocą starej plastikowej karty członkowskiej lub, w przypadku większej ilości glonów, za pomocą magnesu do czyszczenia szyb. Przedmioty dekoracyjne należy wyszorować szczotką i dokładnie wypłukać pod bieżącą wodą. Glony nitkowate można wyciągnąć za pomocą drewnianego patyczka lub szczotki do butelek. Glony pływające można zabić za pomocą urządzenia do oczyszczania wody z promieniowaniem UV-C.
2. Przeprowadzenie testu wody: Przed przystąpieniem do zwalczania glonów należy poznać ich przyczyny. Jeśli nie zostało to jeszcze zrobione, należy przeprowadzić dokładny test wody za pomocą pasków testowych lub cyfrowego urządzenia pomiarowego. Jest to jedyny sposób, aby upewnić się, że rzeczywiście doszło do zaburzenia równowagi w proporcjach składników odżywczych.
3. Zmiana wody – wymień około 30 do 50 procent wody: Jeśli wartość azotanów lub fosforanów w akwarium jest podwyższona, należy również zbadać wodę wodociągową. Jeśli jest zbyt mocno zanieczyszczona, należy ją wymieszać z wodą osmozowaną przed wlaniem do akwarium.
4. Stosowanie roślin szybko rosnących: Dobrze rosnące rośliny są niezbędne dla funkcjonowania ekosystemu o zrównoważonych wartościach wody. Najbardziej znanymi roślinami zwalczającymi glony są rogatek i rośliny łodygowe, takie jak nadwódka, limnofila, moczarka, grzebień wodny i nadwódka zmienna.
5. Ograniczenie karmienia: Upewnij się, że podajesz tyle pokarmu, ile ryby faktycznie zjedzą. W razie potrzeby należy zrobić przerwę w karmieniu. Jeden dzień postu w tygodniu jest również korzystny dla ryb i jakości wody.
6. Glonojady: Istnieją ryby, które mogą pomóc w walce z glonami. Jednak nie wszystkie glonojady lubią wszystkie glony zielone. Na przykład mało kto skusi się na twarde glony punktowe. Jednak dobre doświadczenia w walce z zielonymi glonami uzyskano, stosując grubowarga syjamskiego, ślimaki Neritina lub krewetki Amano. Należy jednak uważać, aby nie przesadzić z wykorzystaniem tych zwierzęcych pomocników. Zarybienie musi być zawsze dopasowane do wielkości akwarium!
7. Skrócenie czasu naświetlania lub zmniejszenie natężenia światła: Generalnie czas ekspozycji wynoszący 12 godzin jest wystarczający, aby rośliny dobrze się rozwijały i stanowiły poważną konkurencję dla glonów. Przerwa w oświetleniu trwająca około dwóch godzin dziennie również może pomóc w ograniczeniu wzrostu glonów zielonych. Jeśli na akwarium pada zbyt dużo światła słonecznego, warto pomyśleć o zmianie lokalizacji. Tymczasowe zaciemnienie za pomocą koca lub kartonu może również pomóc w opanowaniu problemu światła.

Ważne porady na koniec

Wiele z opisanych powyżej działań wymaga cierpliwości i konsekwencji, dopóki nie przyniosą one rezultatów i nie wpłyną pozytywnie na „ekosystem akwarium”. Trzymaj więc rękę na pulsie i nie poddawaj się, jeśli zielone glony nie przestaną rosnąć natychmiast. Ważne jest, aby oprócz opisanych powyżej środków zaradczych regularnie czyścić akwarium i usuwać zielone glony. Raz w tygodniu należy wymienić wodę, wyczyścić ściany ściereczką, gąbką do usuwania glonów lub, w razie potrzeby, magnesem do szyb, regularnie wycierać dekoracje i odkurzać podłoże, na przykład odkurzaczem do żwiru. Podczas czyszczenia należy przepłukać filtr akwariowy pod bieżącą wodą. Sam wkład filtra należy wymieniać tylko raz w miesiącu. Po każdym czyszczeniu należy również przeprowadzić test wody. Nawet jeśli jesteś osobą początkującą w dziedzinie akwarystyki, przy odrobinie wprawy i użyciu odpowiednich akcesoriów czyszczenie na pewno pójdzie Ci szybko.

Życzymy Ci  wielu sukcesów w walce z zielonymi algami i dalszej radości z uprawiania Twojego hobby.