Rozdymkowate

Do rodziny rozdymkowatych (Tetraodontidae) należy 25 rodzajów i około 200 gatunków ryb. Najmniejsza z nich, Kolcobrzuch karłowaty (Carinotetraodon travancoricus), mierzy zaledwie 2 cm długości, natomiast Arotron wielki (Arothron stellatus) osiąga rozmiary do 1,2 m średnicy! Rozdymkowate są przedstawicielami wysokorozwiniętych promieniopłetwych kręgowców.

Wygląd rozdymkowatych

Kształt ciała ryb rozdymkowatych jest okrągły, niczym kula do kręgli, co odróżnia je od innych rybich rodzin. Rozdymkowate są przysadziste, a ich głowa i oczy bardzo wyraźne. Aparat gębowy przypomina nieco dziób. Na górnym i dolnym łuku zrośnięte są po dwa rzędy zębów. Naga, szorstka skóra posiada, najczęściej na części brzusznej, przylegające kolce redukujące łuski.

Płetwa grzbietowa i odbytowa odpowiedzialne są za poruszanie się rozdymkowatych w sposób ograniczony, ponieważ są niewielkie i słabo rozwinięte. Płetwa piersiowa nie występuje wcale. Rozdymowate poruszają się przede wszystkim za pomocą płetw bocznych, które swoim ruchem przypominającym ruch śmigła fascynują badaczy i miłośników akwarystyki. Płetwy te są ciekawe także dlatego, że potrafią ekstremalnie szybko zmieniać kierunek ruchu.

Najpopularniejsze gatunki rozdymkowatych

Do trzymania w akwariach nadają się gatunki:

• Jeżówka amazońska (Colomesus asellus)
• Kolcobrzuch brunatny (Etraodon miurus)
• Kolcobrzuch dwuplamy (Tetraodon biocellatus)
• Kolcobrzuch karłowaty (Carinotetraodon travancoricus)

Rodzaj Tetraodon rodzi się w słodkich wodach, przy czym nieco starsze osobniki zamieszkują okolice słonawych zbiorników wodnych oraz przywyspowych raf. Dlatego też często można spotkać się ze zjawiskiem, że te lubiące słoną wodę ryby często do kupienia są jako rozdymkowate słodkowodne czy rzeczne. Gatunek Palembangesis jest gatunkiem bardzo agresywnym wobec ryb innych rodzin, jednak wobec innych gatunków ryb rozdymkowatych jest nastawiony pokojowo. Palembangesis osiąga wielkość do 6 cm i jest jednym z najatrakcyjniejszych wizualnie gatunków rozdymkowatych. Naturalnie występuje w zbiornikach słodko- i słonowodnych, jednak w akwarium powinien być trzymany w środowisku słonym, ponieważ w wodzie słodkiej jest bardziej podatny na choroby.

Jeżówka amazońska występuje w czysto słodkiej wodzie i doskonale nadaje się do mieszanego akwarium. Mierzy 8 cm, a więc jest stosunkowo niewielka. Nie należy mylić jej z gatunkiem Colomesus psittacus, gdyż ten zamieszkuje wody słone i jest znacznie większy, osiąga do 30 cm. Jego ojczyzną jest Nizina Amazonki w Ameryce Południowej.

Tetraodon cochinchinensis jest wprawdzie atrakcyjną rybą słodkowodną jednak w kwestii hodowli akwariowej stawia bardzo wysokie wymagania. Jest niestety agresywny wobec nawet swoich krewniaków i może być trzymany jedynie w bardzo pojemnych, dobrze skonstruowanych akwariach. W naturze występuje w wodach Kambodży, Tajlandii i Wietnamu.

Trujące rozdymkowate

Większość ryb rozdymkowatych to ryby trujące, nie nadaje się więc do spożycia. Są one jednymi z najbardziej trujących wśród mieszkańców mórz. Ich wnętrzności zawierają neurotoksynę o nazwie tetrodotoksyna, która paraliżuje i w krótkim czasie prowadzi do śmierci poprzez uduszenie przy pełnej świadomości. Neurotoksynę zwierzęta te wykorzystują jedynie do samoobrony w sytuacjach zagrożenia. Substancja ta nie pochodzi bezpośrednio od rozdymkowatych, ale od bakterii, które ryba przyjmuje do organizmu wraz z pożywieniem. Bakterie rozmnażają się w wątrobie i gruczołach płciowych ryby. Koncentracja trucizny znacznie różni się u konkretnych osobników i najwyższa jest w okresie tarła.

Naturalne środowisko rozdymkowatych

Ojczyzną rodziny rozdymkowatych są słone wody wybrzeży Afryki oraz Ameryki Środkowej i Południowej, Azji Południowej oraz Indii. Żyją tam wśród raf koralowych i podwodnych łąk. Nieliczne występują także na szerokich wodach słodkich i słonych.

Pożywienie rozdymkowatych w środowisku naturalnym

Ryby rozdymkowate nie należą do najśmielszych i schodzą człowiekowi z drogi. Kiedy czują się zagrożone, potrafią jednak zaciekle się bronić i dotkliwie zranić. Mają mocne zęby, którymi bez problemu rozgniotą twarde skorupy raków, muszle czy koralowce. Rozdymkowate poza ślimakami odżywają się także robakami i gąbkami. Poprzez pompowanie wody sprawnie wydobywają z piaskowego dna ukrywające się tam ofiary. Rozdymkowate poruszają się wprawdzie niezbyt szybko, ale za to zdecydowanie zwinnie. Kiedy wyczuwają zagrożenie, potrafią znacznie powiększyć swoje wymiary. Pompują wówczas za sprawą swoich silnych mięśni przez otwór gębowy wodę do wnętrza przypominającego worek poszerzenia żołądka po stronie brzucha. Jednocześnie nastraszają przylegające do skóry kolce, na które nadziewa się przeciwnik. Tym sposobem przyjmują doskonałą postawę obronną. Nawet ryba drapieżna nie jest wówczas w stanie pożreć rozdymkowatej. Oceanolog Jacques Cousteau odkrył, że ryby rozdymkowate w przewodach pokarmowych drapieżników, na przykład rekina, wpompowują jeszcze wodę, nadymają się mocno i mocują kolcami, tak że wróg się dusi i zdycha. Jeśli rozdymkowata wpompowałaby powietrze, sama szybko by się udusiła. Ludzie zdecydowanie nie powinni prowokować rozdymkowatych do takich reakcji, ponieważ oznaczają one dla tych zwierząt ogromny stres.

Pożywienie rozdymkowatych w akwarium

Rozdymkowate są smakoszami, tak więc ich odżywianie wymaga nieco więcej wysiłku. Głównym pożywieniem rozdymkowatych są ślimaki. Za sprawą swoich mocnych zębów poza ślimakami chrupią także z chęcią raki, kraby i muszle. Nieustannie rosnące uzębienie tych ryb wymaga twardego pożywienia do niezbędnego ścierania, w innym przypadku szczęki rozdymkowatej zrosłyby się i zwierzę umarłoby z głodu. Pokarm w płatkach rozdymkowate przyjmują rzadko. Zamiast tego chętnie zjedzą pokarm żywy czy mrożony. Zalecane są mieszanki z kryla, tkanki mięśniowej małż, solowców i innych małych skorupiaków oraz larw insektów i komarów. Niektóre gatunki posilają się także innymi rybami. Rozdymkowate nie powinny być trzymane z okoniowatymi, ponieważ w ich towarzystwie stają się nieśmiałe i odmawiają często przyjmowania pożywienia.

Utrzymanie rozdymkowatych w akwarium

W zależności od gatunku rozdymkowate muszą być trzymane w wodzie morskiej, słonej lub słodkiej. Ryby te jedzą wprawdzie ślimaki, jednak nie nadają się jako środek zaradczy przeciw ich zbyt intensywnemu namnażaniu. Jeśli masz taki problem, zastanów się, co może być jego powodem. Najczęstszym powodem namnażania się ślimaków jest przekarmienie ryb. Idealna temperatura wody dla rozdymkowatych wynosi pomiędzy 22 a 28°C. Wartość pH wody powinna wynosić pomiędzy 6,0 a 7,5, a jej twardość 5 – 15°dGH. Dla rozdymkowatych słodkowodnych odpowiednia jest neutralna wartość pH i twardość wody między 8 a 15. Dla początkujących akwarystów nadają się najlepiej łatwe w pielęgnacji gatunki, takie jak na przykład kolcobrzuch dwuplamy. Także jeżówka amazońska czy kolcobrzuch karłowaty uchodzą za niezbyt skomplikowane w utrzymaniu. Zwierzęta te wymagają w akwarium gęstej roślinności i wielu kryjówek, chętnie zakopują się w piasku, dlatego jest on zalecany jako dobre dla nich podłoże do akwarium.

Większość gatunków rozdymkowatych nie jest jednak zalecana do trzymania przez początkujących. Zanim zdecydujesz się na zakup tych egzotycznych zwierząt, powinieneś nabyć doświadczenia w obchodzeniu się z mniej wymagającymi gatunkami. Rozdymkowate dostosowują się do warunków w ich otoczeniu, skład wody jest więc decydujący do ich prawidłowego rozwoju. Ryba słonowodna trzymana w wodzie słodkiej z całą pewnością zmarnieje. Istnieją też gatunki, które migrują i zmieniają środowisko wodne, na przykład Tetraodontidae fluviatilis czy kolcobrzuch dwuplamy. W ich przypadku zaleca się zmiany koncentracji soli, nie jest to jednak niezbędne. W zupełnie słodkiej wodzie rozdymkowate stają się bardziej podatne na grzyby. Jeśli decydujesz się na trzymanie zwierząt w zmiennych warunkach zasolenia, zwracaj uwagę, żeby zawartość tlenu w fazie wody słodkiej była wysoka, na przykład poprzez wzmożony ruch w górnej warstwie wody lub przy pomocy dyfuzora w filtrze.

Zdrowie i długość życia rozdymkowatych

Rozdymkowate nie są bardzo wrażliwymi rybami, mogą jednak reagować negatywnie na niewłaściwe dla nich warunki życia, najczęściej apatią. Dla rozdymkowatych decydujące w utrzymaniu są środowisko i struktura akwarium. Stający się z wiekiem coraz bardziej agresywnym Kolcobrzuch zielony potrzebuje akwarium o długości minimalnie 120 cm, gęsto porośniętego roślinnością, z wieloma kryjówkami, a jednocześnie ze sporą przestrzenią do pływania. Rozdymkowate powinny otrzymywać do spożywania ślimaki, inaczej bardzo prawdopodobne, że zaczną podskubywać wzajemnie swoje płetwy, by ścierać uzębienie. Przy odpowiednim utrzymaniu niektóre rozdymkowate dożywają wieku 20 lat lub więcej. Kolcobrzuch karłowaty żyje około pięciu lat. Taki wiek osiąga jednak jedynie przy optymalnej jakości wody i pożywienia. Jeśli jego brzuszek zabarwia się na czarno, oznacza to, że nie wiedzie mu się zbyt dobrze. Kolcobrzuch dwuplamy charakteryzuje się, jak wiele jemu pokrewnych gatunków ryb, bardzo intensywną przemianą materii, dlatego woda w jego akwarium musi być bardzo dobrze filtrowana, inaczej zwierzęta cierpią z powodu jej złej jakości i zapadają na choroby.

Gdzie kupić rozdymkowate do akwarium

Rozdymkowate można kupić w wielu stacjonarnych sklepach akwarystycznych oraz online. Najczęściej w sklepach dostępne są gatunki z rodzajów Carinotetraodon, Tetraodon oraz Colomesus, które nadają się dobrze do trzymania w akwariach. Szybko stają się ufne i przyzwyczajają się do codziennego rytmu karmienia. Hodowane w grupie wykazują różne sposoby zachowania. Na niektóre gatunki woda słona wpływa korzystnie, inne lepiej czują się w wodzie słodkiej, choć większość rozdymkowatych to jednak gatunki słonowodne. Dzieciństwo jedynie spędzają w wodach słodkich, a później migrują. Dojrzałość płciową osiągają w wodach słonych lub czysto morskich. By prawidłowo zadbać o grupę rozdymkowatych, konieczne jest dobre ukształtowanie i wyposażenie akwarium. Większe rozdymkowate mogą żyć na wspólnej przestrzeni na przykład z Corydoras haraldschultzi, tęczankowatymi czy Metynnis argenteus. Mniejsze gatunki doskonale dogadają się z gatunkami żyworodnymi i podrodziną Danioninae.

Zachęcamy do zapoznania się z działem akwarystycznym w naszym internetowym sklepie zoologicznym.