Ptasia grypa 

W ostatnich latach dość często można było usłyszeć o ptasiej grypie w wiadomościach i innych mediach. Jakie ptaki mogą zarazić się ptasią grypą i czy wirus ten jest groźny również dla ludzi? W poniższym artykule zebraliśmy dla Was najważniejsze informacje na ten temat.

Jak groźna jest ptasia grypa?

U ptaków grzebiących (kur i indyków) wywoływana przez wirusa ptasia grypa prowadzi do śmierci zwierzęcia w ciągu zaledwie kilu dni. Jednak nasilenie choroby może różnić się w zależności od wariantu i podtypu wirusa. Szczególnie niebezpieczne są szczepy podtypu H5 i H7.

Duże zagrożenie stanowi również zdolność wirusa do mutacji (spontanicznych zmian w materiale genetycznym). Dlatego tak ważne jest monitorowanie przebiegu choroby na całym świecie i szybkie jej zwalczanie w przypadku pojawienia się ogniska.

Które ptaki mogą zachorować na ptasią grypę?

Na ptasią grypę mogą zachorować różne gatunki ptaków, między innymi drób – kury, indyki, ptaki domowe – papugi, papużki faliste oraz dzikie ptaki (ptaki wodne – kaczki czy łabędzie).

W przypadku kur i indyków wskaźniki zachorowalności i śmiertelności są najwyższe. Z kolei dzikie ptaki, takie jak kaczki i gęsi są mniej podatne na zachorowanie i przechodzą ptasią grypę dużo łagodniej. Wydalają one jednak wirusa i mogą przenosić go na inne osobniki. Ptaki śpiewające chorują natomiast bardzo rzadko.

Ptasia grypa u ludzi i zwierząt domowych

Ptasią grypą mogą zarazić się nie tylko ptaki, ale również ssaki:

Czy ludzie mogą zachorować na ptasią grypę?

Człowiek może zarazić się określonymi wariantami ptasiej grypy (np. H5N1), ale nie zdarza się to często. W ostatnich latach ptasia grypa występowała u ludzi głównie w Azji, Turcji i Egipcie.

Jeśli dojdzie do pojawienia się ogniska choroby u ludzi, do jej najczęstszych objawów będą należały dolegliwości grypopodobne, takie jak gorączka (powyżej 39 stopni Celsjusza), bóle głowy oraz problemy ze strony układu oddechowego (np. kaszel). W przypadku wystąpienia ciężkiego przebiegu, może on zakończyć się nawet śmiercią pacjenta, głównie w wyniku zapalenia płuc.

W leczeniu niedługo po zakażeniu można zastosować leki przeciwwirusowe, w tym inhibitory neuraminidazy (np. zanamiwir). W przeciwnym razie lekarz będzie leczył ptasią grypę objawowo, podając środki obniżające temperaturę lub kroplówkę.

Czy zwierzęta domowe mogą zachorować na ptasią grypę?

Oprócz ptaków, wirus ptasiej grypy atakuje również inne zwierzęta. Według obecnego stanu wiedzy (wrzesień 2022), ryzyko zakażenia jest jednak znacznie mniejsze, ale jeśli to możliwe, należy unikać spacerowania z psem w pobliżu miejsc, gdzie przebywa ptactwo wodne lub inne dzikie ptaki czy pozwalania naszemu kotowi na zapuszczanie się w takie obszary.

Objawy: Jakie są objawy ptasiej grypy u ptaków?

Pierwsze oznaki choroby pojawiają się kilka godzin do kilku dni po kontakcie z zakażonym zwierzęciem (czas inkubacji) i mogą być bardzo różne, dlatego obraz kliniczny ptasiej grypy jest bardzo zróżnicowany.

Do najczęstszych objawów ptasiej grypy u drobiu zaliczamy:

• obniżone samopoczucie oraz odmawianie przyjmowania pokarmów i wody
• matowe pióra
• objawy ze strony układu oddechowego (np. duszności, kichanie, wydzielina z oczu i dzioba)
• objawy ze strony układu pokarmowego (np. wodnisto-śluzowa, czasami zielonkawa biegunka)
• objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego (np. nieprawidłowe trzymanie głowy, zaburzenia równowagi)
• obrzęki w obrębie głowy
• krwotoki podskórne na głowie i skokach
• pogorszenie wydajności niosek (np. nagłe zaprzestanie znoszenia jaj, zdeformowane jaja)

Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza weterynarii?

Jeśli podejrzewamy, że którekolwiek z naszych zwierząt jest zarażone ptasią grypą, należy to jak najszybciej zgłosić lekarzowi weterynarii. Jeśli potwierdzi on nasze przypuszczenia, poinformuje odpowiednie instytucje, które podejmą dalsze kroki zgodnie z lokalnie obowiązującymi przepisami prawa.

Ważne jest, aby ptaka podejrzanego o zachorowanie odizolować od innych zwierząt, w celu uniknięcia dalszego szerzenia się infekcji.

Diagnoza: Jak diagnozuje się ptasią grypę u ptaków?

U żywego zwierzęcia lekarz weterynarii może wykryć ptasią grypę na podstawie objawów klinicznych i wyników określonych badań. We krwi patogeny można wykryć za pomocą specjalnych procedur (np. testu hamowania hemaglutynacji, testu hamowania neuraminidazy). Wirusa można również wykryć u martwego zwierzęcia.

Należy mieć świadomość, że w wielu krajach ptasia grypa podlega obowiązkowi zgłoszenia. W większości przypadków właściwy organ musi zostać powiadomiony jak tylko pojawi się podejrzenie zachorowania u ptaków lub zostanie ono potwierdzone. Zakażenie ptasią grypą u ludzi także podlega obowiązkowi zgłoszenia.

Leczenie: Jak przebiega leczenie ptasiej grypy u ptaków?

Podejmowane środki zaradcze są zazwyczaj uwarunkowane lokalnie, jednak ze względu na konieczność zwalczenia ogniska czy zapobiegnięcia epidemii, z reguły niezbędne będzie uśpienie chorego zwierzęcia.

U naszych zachodnich sąsiadów w Niemczech obowiązują na przykład następujące zasady postępowania:

• Po oficjalnym potwierdzeniu choroby, właściwy organ nakazuje zabicie zarażonego drobiu, po czym tusza trafia do utylizacji.
• Bardzo ważne jest, aby miejsce, w którym przebywało chore zwierzę dokładnie oczyścić i zdezynfekować. Władze ograniczają również przemieszczanie się ludzi, zwierząt i towarów w obrębie strefy ochronnej i kontrolnej wokół miejsca, gdzie wystąpiło ognisko choroby.
• Aby chronić krajowe stada drobiu, w czasie występowania ognisk ptasiej grypy, skrupulatnie kontrolowany jest import drobiu i produktów drobiowych w innych krajach.

Przyczyny: Co wywołuje ptasią grypę u ptaków?

Ptasia grypa jest chorobą wirusową ptaków, występującą na całym świecie. Wywołuje ją wirus grypy typu A z rodziny ortomyksowirusów, wśród których wyróżnia się różne podtypy (16 podtypów H i 9 podtypów NA).

Nazwy podtypów pochodzą od nazw dwóch głównych białek, znajdujących się w otoczce wirusa grypy. Litera H oznacza hemaglutyninę, a litery NA neuraminidazę. Możliwe jest zatem wystąpienie około 254 kombinacji.

Generalnie, wszystkie 16 podtypów może zakażać ptaki, ale ciężki przebieg choroby wywołują głównie podtypy H5 i H7.

Transmisja: Jak ptaki zarażają się ptasią grypą?

Chore zwierzęta wydalają wirusa wraz z kałem i wydzielinami biologicznymi (np. śluzem z dzioba i oczu), w wyniku bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z którymi zarażają się zdrowe ptaki.

Transmisja bezpośrednia

Bezpośrednio ptaki mogą zarazić się ptasią grypą wdychając lub dziobiąc materiał zawierający wirusa. Jaja złożone przez ptaki mogą również zawierać wirusa i być źródłem zakażenia dla ptaków.

Transmisja pośrednia

W wyniku handlu zainfekowanymi ptakami lub wnoszenia skażonych (zanieczyszczonych) przedmiotów (np. kaloszy) przez pracowników gospodarstw rolnych do innych zakładów lub ruchu skażonych pojazdów, wirus moze zostać zawleczony do innych stad.

Ogniska choroby spowodowane mutacjami wirusa

W rzadkich przypadkach z początkowo nisko zjadliwych wariantów (np. wirusy grypy podtypu H5 lub H7) mogą rozwinąć się wysoce zjadliwe warianty (wysoce zjadliwa grypa ptaków – HPAI), w wyniku spontanicznych zmian w materiale genetycznym.

Rokowania: Czy ptasia grypa jest uleczalna?

U ptaków ptasia grypa zazwyczaj prowadzi do śmierci zwierzęcia w ciągu kilku dni od zakażenia. Z tego powodu, a także ze względu na konieczność zwalczania ognisk choroby, rokowania dla zakażonych ptaków nie są optymistyczne.

Zapobieganie: Jak można przeciwdziałać zachorowaniu na ptasią grypę?

Ptasia grypa jest chorobą o dużym znaczeniu dla gospodarki, dlatego bardzo ważne są odpowiednie regulacje prawne dotyczące jej kontroli i zapobiegania. Należą do nich m.in. przepisy Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE), zgodnie z którymi każdy przypadek ptasiej grypy należy zgłosić do odpowiednich osób i instytucji (lekarz weterynarii prywatnej praktyki, powiatowy lekarz weterynarii, wójt/burmistrz/prezydent miasta).

Przepisy dotyczące zwalczania infekcji mogą być różne w różnych krajach i regionach, zatem należy dowiedzieć się jakie zasady obowiązują w naszym miejscu zamieszkania.

W Niemczech na przykład środki, które muszą zostać wdrożone w przypadku wykrycia ognisk ptasiej grypy zostały określone w rozporządzeniu dotyczącym ptasiej grypy (wrzesień 2022) oraz w dyrektywie UE 2005/94/WE w sprawie wspólnotowych środków zwalczania grypy ptaków i uchylającej dyrektywę 92/40/EWG.

Środki higieniczne

Jeśli chcemy zapobiec wybuchowi epidemii ptasiej grypy w naszym stadzie drobiu, musimy zastosować się do następujących zasad:

Przed opuszczeniem kurnika pracownicy gospodarstwa powinni zmienić buty i odzież oraz dokładnie wyczyścić i zdezynfekować miejsce przebywania zwierząt.

Ponadto:

• Należy chronić paszę i ściółkę przed dostępem dzikich ptaków.
• Należy czyścić i dezynfekować wszystkie materiały i sprzęty używane na terenie kurnika.
• Nie należy trzymać kur i indyków razem z dzikimi ptakami.
• Należy unikać kontaktu ptaków domowych z dziko żyjącym ptactwem wodnym.
• Należy podawać ptakom wodę pitną, do której nie miały dostępu dzikie ptaki.

Czy istnieją szczepionki przeciwko ptasiej grypie?

Od lat naukowcy zajmują się badaniem różnych preparatów, które chroniłyby przed ptasią grypą. Wykazano jednak, że szczepienia mogą prowadzić do zwiększonego wydalania cząstek wirusa i tym samym sprzyjać rozprzestrzenianiu się choroby. Zatem, zgodnie z europejskimi przepisami dotyczącymi zwalczania epidemii, szczepienia przeciwko ptasiej grypie są nielegalne (stan na wrzesień 2022), chociaż w najbliższych latach można spodziewać się opracowania skutecznej szczepionki nie powodującej takiego efektu.

Czy mogę karmić dzikie ptaki w zimie?

Ptasia grypa wydaje się nie dotykać ptaków śpiewających. Niemniej jednak, jeśli karmimy ptaki w naszym ogrodzie, musimy dbać o czystość karmnika.

Powód: Wszędzie tam, gdzie gromadzi się wiele ptaków i pokarm może mieć kontakt z ich odchodami, wszelkiego rodzaju patogeny mogą się z łatwością rozprzestrzeniać.