Narodziny i karmienie szczeniąt

Niezależnie od tego, czy jesteśmy doświadczonymi hodowcami, czy nowicjuszami – narodziny szczeniąt to zawsze wyjątkowe wydarzenie. Czy poród odbędzie się bez komplikacji? Czy szczenięta urodzą się zdrowe? Czy nie będzie problemów z karmieniem? Jedno jest pewne: Im więcej będziemy wiedzieć na ten temat, tym spokojniej podejdziemy do sytuacji.

Kiedy się zacznie? Oznaki zbliżającego się porodu

Ciąża u suki trwa średnio 63 dni, ale poród między 57 a 72 dniem też jest całkowicie normalny. Koniec ciąży widać zarówno na poziomie fizycznym, jak i behawioralnym, i wskazują na niego następujące oznaki:

• budowanie „gniazda”, niepokój, dyszenie, drżenie
• odmawianie jedzenia (ok. 24 godziny przed porodem)
• powiększone gruczoły sutkowe, czasem już z wyciekiem mleka
• obrzęk sromu
• lekko śluzowata wydzielina z pochwy
• spadek temperatury ciała do około 37°Celsjusza
• sporadyczna biegunka lub wymioty
• delikatne parcie

Najpewniejszą metodą, pozwalającą na stwierdzenie zbliżających się narodzin szczeniąt, jest regularny pomiar temperatury. Tydzień przez spodziewanym terminem porodu należy sprawdzać jej wartość dwa do czterech razy dziennie (najlepiej zawsze o tej samej porze). Spadek do około 37° Celsjusza będzie zwiastował rychłe rozwiązanie. Pierwszego szczeniaka będzie można spodziewać się wówczas już w ciągu najbliższych 12–24 godzin.

Zorganizowanie miejsca porodu

Aby pomóc suczce w znalezieniu odpowiedniego „gniazda” dla swojego potomstwa, należy już jakiś czas przed planowanymi narodzinami (co najmniej dwa tygodnie), zorganizować jej kojec porodowy. Postawmy go w spokojnym, ogrzewanym i niezbyt jasnym miejscu. Optymalna, komfortowa dla psów, temperatura otoczenia to około 24 stopnie. Warto zaopatrzyć się również w lampkę emitującą czerwone światło jako dodatkowe źródło ciepła, pod którą szczeniaki będą mogły się wygrzewać. Legowisko możemy wyłożyć starymi prześcieradłami, ręcznikami, kocami nadającymi się do prania lub gazetami. Dbajmy o to, by podkład był zawsze czysty i suchy. Również podczas porodu, w miarę potrzeb (ewentualnie po narodzinach każdego szczenięcia), należy wymieniać brudne ręczniki i koce na nowe.

Narodziny szczeniąt – trzy etapy

Lekarze weterynarii wyróżniają trzy fazy porodu:

Rozwarcie

Sześć do 24 godzin przed porodem, suka wykazuje wyżej opisane, typowe oznaki nadchodzącego porodu w coraz krótszych odstępach czasu i coraz bardziej intensywnie. Oprócz łatwo rozpoznawalnych oznak zewnętrznych, w tej trwającej od sześciu do dwunastu godzin fazie, zmiany zachodzą także wewnątrz organizmu suki i mają za zadanie umożliwić sprawny przebieg porodu. Temperatura ciała przyszłej mamy ponownie wzrasta do 38 stopni Celsjusza. Szyjka macicy rozszerza się (następuje jej rozwarcie), wydziela się śluz szyjkowy (niewielka ilość wydzieliny z pochwy) i rozpoczynają się pierwsze skurcze, które nie są jeszcze widoczne gołym okiem. Pierwsze szczenię przesuwa się już coraz dalej w kierunku szyjki macicy.

Wypieranie płodów

Kiedy pierwsze szczenię znajdzie się w kanale szyjki macicy, suka automatycznie zacznie przeć. Zazwyczaj będzie leżała wówczas na boku. Już po kilku silnych skurczach pojawia się zwykle pierwsze szczenię. To, w jakim ustawieniu szczenięta przyjdą na świat nie odgrywa u psów żadnej roli.

Z reguły maluchy rodzą się w odstępach od dziesięciu do sześćdziesięciu minut, ale dłuższe, nawet dwugodzinne przerwy są również możliwe (zwłaszcza w przypadku suk, które wcześniej nie rodziły). Gdy tylko na świat przyjdzie pierwsze szczenię, psia mama przegryza otaczający je worek owodniowy oraz pępowinę.

Wypieranie łożyska

Po około pięciu do piętnastu minutach po narodzinach szczenięcia wydalane jest łożysko, które podobnie jak worek owodniowy, zjadane jest przez sukę. Ma to na celu nie tylko utrzymanie czystości w kojcu, ale także stymulowanie hormonów pobudzających produkcję mleka. Może zdarzyć się, że dwa lub trzy maluchy urodzą się jeden po drugim, a łożysko wydalane jest dopiero po ich urodzeniu.

Aby zachęcić bezradne maluchy do oddychania, matka starannie je liże. Poród uznaje się za zakończony po przyjściu na świat wszystkich szczeniąt i wydaleniu odpowiadającej im liczby łożysk. Na ogół nie trwa to dłużej niż dwanaście godzin.

Ile szczeniąt przychodzi na świat?

To, jak liczne będzie psie potomstwo, zależy od wielu czynników. W zasadzie, liczebność miotu może wahać się od jednej do dwunastu sztuk, przy czym większa liczba też nie należy do rzadkości. Wówczas jednak do ich odchowania najczęściej potrzebna będzie pomoc człowieka.

Średnia dla wszystkich ras to pięć do sześciu młodych. W przypadku mniejszych ras, mioty są na ogół mniej liczne, a im większa rasa, tym więcej szczeniąt możemy się spodziewać. Decydująca jest tu waga suki – cały miot waży bowiem około jedenastu procent masy jej ciała, oraz to, ile razy wcześniej była szczenna.

W pierwszej ciąży z reguły rodzi się mniej szczeniąt niż w kolejnych.

Jak możemy pomóc przyszłej mamie podczas porodu?

W przeciwieństwie do ludzi, psy na ogół nie potrzebują pomocy podczas porodu. Dlatego najlepiej zostawmy naszą podopieczną w spokoju i interweniujmy tylko w nagłych przypadkach.

Nasze wsparcie będzie na przykład niezbędne, gdy maluchy będą rodzić się szybko jeden po drugim. Jeśli suka między narodzinami poszczególnych maluchów nie ma wystarczająco dużo czasu na usunięcie worków owodniowych i przegryzienie pępowiny, możemy jej delikatnie pomóc. Dlatego jeżeli już wiemy, że zbliża się poród, powinnyśmy mieć pod ręką czyste ręczniki i nożyczki (najlepiej sterylne). W trakcie szczenienia możemy ponadto osuszyć nowo narodzone szczenięta i ewentualnie przystawić je bezpośrednio do gruczołów sutkowych matki.

Aby mieć pewność, że poród się zakończył, należy policzyć szczenięta i łożyska – ich liczba powinna być taka sama. W przeciwnym razie, pozostające w macicy łożysko może prowadzić do rozwinięcia się stanu zapalnego i zakażenia krwi psiej mamy.

Możliwe komplikacje związane z narodzinami szczeniąt

Chociaż matka natura stworzyła najlepsze możliwe warunki do dobrego startu, poród oczywiście nie zawsze przebiega bezproblemowo. Dlatego należy dyskretnie obserwować jego przebieg, aby móc w porę zareagować na ewentualne komplikacje. Jeśli zostanie zakłócony, konieczna może okazać się nasza interwencja lub nawet pomoc lekarza weterynarii.

Objawy wskazujące na pojawienie się komplikacji i konieczność wezwania lekarza weterynarii obejmują następujące sytuacje:

• Suka nie wykazuje oznak porodu pomimo tego, że krycie miało miejsce ponad 68 dni temu.
• Od 24 godzin temperatura ciała suki wynosi z powrotem 38 stopni Celsjusza, ale nie wszystkie szczenięta przyszły na świat.
• Pierwsze szczenię urodziło się ponad dwanaście godzin temu lub ostatnie szczenię urodziło się ponad cztery godziny temu.
• Suka wyraźnie parła przez ponad 30 minut, ale szczenię nie urodziło się.
• Wypływ płynu owodniowego lub wydzielina z pochwy o zielonym zabarwieniu przed urodzeniem pierwszego szczenięcia.
• Krwawa lub ropna wydzielina z pochwy o nieprzyjemnym zapachu.
• Zły stan ogólny matki (np. apatia lub skamlenie).

W każdym przypadku należy mieć pod ręką numer telefonu i adres naszego lekarza weterynarii, a jako że jedynie niewielki odsetek porodów odbywa się w normalnych godzinach otwarcia gabinetu, warto dowiedzieć się, do której lecznicy weterynaryjnej będzie można najszybciej dotrzeć w nagłym wypadku.

Kiedy konieczne jest cesarskie cięcie?

Istnieje wiele różnych przyczyn komplikacji okołoporodowych. Na przykład mogą pojawić się skurcze bez akcji porodowej, miednica lub pochwa suki mogą być zbyt wąskie, lub kanał rodny może nie otwierać się prawidłowo. Normalny poród mogą również uniemożliwić wady budowy czy deformacje szczeniąt (np. wodogłowie czy martwe szczenięta), czy ich zbyt duża masa (najczęściej jednego).

Jeśli zaobserwujemy jakiekolwiek nieprawidłowości, nie zwlekajmy z konsultacją z lekarzem weterynarii. Na podstawie badań USG lub RTG będzie on w stanie stwierdzić czy konieczne jest wykonanie cesarskiego cięcia. Sectio caesarea może bowiem w poważnych przypadkach uratować życie psiej mamy i jej potomstwa. Podawanie leków wywołujących poród (oksytocyny) nie jest natomiast zalecane w przypadku psów.

Brak instynktu macierzyńskiego

Może okazać się, że po urodzeniu szczeniąt instynkt macierzyński psiej mamy nie dojdzie do głosu. Przyczyną tego może być znieczulenie po cesarskim cięciu, lęk, czy niezadowolenie suki z zorganizowanego gniazda.

Jeśli worek owodniowy nie pęknie i nie uwolni szczenięcia, niezbędna będzie nasza interwencja. Worek owodniowy możemy przetrzeć czystą szmatką, a następnie umieścić szczenię przy sutkach matki. Nasze wsparcie będzie niezbędne również w przypadku, gdy zauważymy, że poszczególne maluchy są odpychane i nie otrzymują wystarczającej ilości siary.

Pierwsze karmienie

Po urodzeniu się szczeniąt, mleko automatycznie pojawia się w przewodach mlecznych suki, a jego ilość zależy od ilości i apetytu maluchów.

Szczególnie ważne dla rozwoju szczeniąt jest pierwsze mleko, tzw. siara. Zawiera ono ważne przeciwciała i chroni je przed patogenami.

Choć szczenięta w chwili narodzin są jeszcze zupełnie bezradne, z reguły bez trudu udaje im się znaleźć drogę do matczynych gruczołów sutkowych. Są głuche, ślepe, a ich węch bardzo słabo rozwinięty, jednak wykorzystują zmysł dotyku i instynktowne wahadłowe ruchy głowy, aby zlokalizować źródło mleka.

Bliski kontakt z psią mamą jest niezbędny do przeżycia

Bliski kontakt z matką w pierwszych godzinach i dniach po narodzinach jest niezbędny do przeżycia maluchów. Nie tylko ze względu na bogate w składniki odżywcze mleko, ale również aktywację innych funkcji organizmu.

Na przykład ciepło ciała matki zapewnia maluchom ochronę przed zimnem – na tym etapie nie potrafią one jeszcze wystarczająco dobrze kontrolować swojej temperatury. Jeśli któreś ze szczeniąt za bardzo oddali się od matki, umieszcza je one z powrotem pośrodku miotu, aby mogło się ogrzać.

Nowo narodzone pieski nie potrafią też jeszcze samodzielnie wypróżniać się i oddawać moczu. Dopiero liżąc okolice jelit swoich maluchów, suka aktywuje u nich odruch wydalania. Aby utrzymać czystość w miejscu porodu, psia mama zjada odchody swoich szczeniąt.

Karmienie i przyrost wagi w pierwszych tygodniach życia

W pierwszych dniach i tygodniach życia, głównym zajęciem szczeniąt jest spanie i jedzenie. Dzięki pożywnemu mleku matki, pieski otrzymują wszystkie niezbędne składniki odżywcze i szybko przybierają na wadze.

Aby zaspokoić swój głód i potrzebę ssania, w pierwszych tygodniach po narodzinach sięgają po mleko około 12–20 razy dziennie. Po upływie tygodnia, odstępy pomiędzy poszczególnymi posiłkami zwiększają się, ale do ukończenia czwartego tygodnia życia szczenięta nadal karmione są około 8 razy dziennie. Dopiero od piątego/szóstego tygodnia życia częstotliwość ta redukowana jest do około pięciu posiłków. Do tego czasu samo mleko matki zazwyczaj wystarcza szczeniętom do prawidłowego rozwoju.

Natomiast, aby mieć pewność, że pieski odpowiednio przybierają na wadze, powinnyśmy ważyć je raz dziennie. Już po dziesięciu dniach od narodzin większość szczeniąt podwaja swoją wagę urodzeniową, a w szóstym tygodniu życia jest sześć do dziesięciu razy cięższa niż w dniu narodzin.

Kiedy należy rozpocząć dokarmianie szczeniąt?

To, kiedy należy zacząć dokarmianie maluchów zależy od ilości mleka, jaką ma suka oraz przyrostu ich masy ciała. Zazwyczaj hodowcy rozpoczynają dokarmianie między trzecim a szóstym tygodniem życia szczeniąt. W razie wątpliwości, po około czterech tygodniach warto skonsultować się z lekarzem weterynarii w tej kwestii.

Pierwszym pokarmem uzupełniającym mleko matki może być gotowe mleko lub samodzielnie przygotowana papka z wody i suchej karmy dla szczeniąt. Od ósmego do dziesiątego tygodnia życia można szczenięta powoli przyzwyczajać do specjalnej karmy dla maluchów.

Żywienie karmiącej suki

Dieta matki w pierwszych tygodniach po porodzie ma decydujący wpływ na jakość mleka i tym samym na zdrowie piesków. Do produkcji pokarmu potrzebuje ona znacznych ilości białka i wapnia, a zapotrzebowanie na energię wzrasta o 325 procent.

W tej wymagającej dla organizmu psiej mamy fazie obserwujmy ją dokładnie. Jeśli zauważymy, że traci na wadze, staje się wyraźnie mniej aktywna lub ma matową sierść, warto na wszelki wypadek zasięgnąć porady lekarza weterynarii.

Jakie problemy mogą wystąpić w okresie karmienia?

Brak mleka lub jego niewystarczająca ilość albo zapalenie gruczołu mlekowego (mastitis), to najczęstsze zaburzenia pojawiające się w tym okresie.

Pierwszymi objawami są gorączka, niechęć do karmienia, odmawianie jedzenia lub apatia. Jak tylko zauważymy te objawy, szczenięta nie będą przybierały na wadze lub wręcz chudły, lub stan ogólny psiej mamy wyraźnie się pogorszy, nie zwlekajmy z wizytą u lekarza weterynarii.

Zaufaj sobie i naturze

Pomimo dużej liczby mogących wystąpić zaburzeń i komplikacji, większość porodów przebiega bez zakłóceń. Dlatego zachowajmy spokój, zaufajmy matce naturze i instynktowi naszej suczki. Mając wiedzę na temat poszczególnych faz porodu i ewentualnych problemów, będziemy wiedzieć, kiedy nie powinnyśmy przeszkadzać psiej mamie, a kiedy będzie jej potrzebne nasze wsparcie lub specjalistyczna pomoc lekarza weterynarii.