Przedstawione w poniższym artykule informacje dotyczą układu trawiennego chomika syryjskiego i chomików karłowatych. Ich budowa wewnętrzna i proces trawienia są bardzo zbliżone, a wymagania żywieniowe podobne: Wszystkie chomiki oprócz dobrej jakości karmy roślinnej potrzebują również składników pochodzenia zwierzęcego, ponieważ do ich prawidłowego funkcjonowania niezbędne jest białko zwierzęce.
W przeciwieństwie do szynszyli, świnek morskich i królików, chomiki dość dobrze tolerują wszelkiego rodzaju ziarna, nasiona i pestki, co jest dla nich bardzo korzystne, bowiem są to swego rodzaju koncentraty roślinnych składników odżywczych.
Układ trawienny chomika składa się z następujących elementów:
Zęby
Siekacze
Siekacze u chomików są bardzo ostre i służą do porcjowania pożywienia oraz otwierania nasion. Rosną przez całe życie i muszą być stale ścierane. Najlepiej, gdy ma to miejsce podczas odgryzania i kruszenia dobrej jakości twardego pokarmu i rozgryzania łupinek.
Siekacze znajdują się w przedniej części jamy ustnej, po dwa w szczęce i żuchwie. Aby utrzymać je w dobrym stanie, bardzo ważne jest prawidłowe żywienie i odpowiedni materiał gnieżdżący, w postaci większych elementów, które gryzonie muszą samodzielnie rozdrobnić. Najlepiej w tym celu sprawdzą się słoma, celuloza, grube siano i niewielkie kawałki gałązek.
Przy doborze zwierząt hodowlanych zdrowe zęby to podstawa – osobniki z wadami zgryzu powinny być z niej eliminowane.
Zęby trzonowe
W dalszej części jamy ustnej znajdują się zęby trzonowe, które w przeciwieństwie do zębów królików, świnek morskich i szynszyli mają korzenie i nie odrastają. Zęby trzonowe służą do miażdżenia i rozdrabniania pokarmu. Pomiędzy nimi pokarm zwilżany jest śliną produkowaną przez gruczoły ślinowe, dzięki czemu staje się śliski i łatwiejszy do przetransportowania do dalszej części układu pokarmowego. Enzymy zawarte w ślinie, nazywane również fermentami, będące prawdziwymi biokatalizatorami, rozpoczynają proces wstępnego trawienia.
Worki policzkowe
Począwszy od jamy ustnej, ale jeszcze przed gardłem, po obu stronach głowy znajdują się worki (torby) policzkowe, służące do transportowania pożywienia. Są wyjątkowo rozciągliwe i elastyczne i jeśli są całkowicie wypełnione mogą sięgać aż do tylnych kończyn!
Układ trawienny chomika: Przełyk
Rolą przełyku jest transport przeżutego w jamie ustnej pokarmu do żołądka. Papka (półpłynna masa) pokarmowa nazywana chymusem lub chymem, przechodząca z żołądka (przez odźwiernik) do dwunastnicy przekazywana jest do procesu trawienia właściwego. Gardło i przełyk transportują również wypitą przez chomika wodę.
Układ trawienny chomika: Przedżołądek i żołądek właściwy (gruczołowy)
Żołądek chomików składa się z dwóch komór. Pierwsza z nich jest przedsionkiem żołądka, gdzie pokarm ulega rozkładowi dzięki znajdującym się w nim mikroorganizmom, pozostając w nim przez około godzinę. Drugą z nich jest żołądek gruczołowy. Niektórzy eksperci twierdzą nawet, że chomiki posiadają dwa żołądki, ale ich podział nie jest tak wyraźny jak u ptaków.
W tym miejscu, po przeżuciu w jamie ustnej i nasączeniu w przedsionku żołądka, rozpoczyna się właściwe trawienie pokarmu i oddzielenie składników pokarmowych. Pożywienie jest silnie zakwaszane kwasem solnym i w powstałym kwaśnym środowisku enzymy rozkładające białko rozpoczynają swoją pracę.
Uwalniane są również hormony żołądkowe, będące wewnętrznymi substancjami przekaźnikowymi.
Znajdujące się wokół żołądka mięśnie dbają zarówno o dobre wymieszanie treści żołądkowej jak i jego opróżnienie, czyli przekazanie miazgi pokarmowej przez odźwiernik znajdujący się na końcu części gruczołowej do dalszej części przewodu pokarmowego.
Przednia część jelita cienkiego
W przedniej część jelita cienkiego do miazgi pokarmowej dodawana jest duża ilość wody i enzymów, aby umożliwić kolejne etapy pozyskiwania substancji odżywczych.
Układ trawienny chomika: Trzustka i wątroba
Kilka milimetrów dalej spotykają się przewody trzustkowe oraz drogi żółciowe. Wątroba może przez niedługi czas magazynować nadmiar cukru we krwi w postaci glikogenu, ale generalnie jest odpowiedzialna za centralną detoksykację organizmu. Produkuje również żółć, która wzmacnia soki trawienne i zmienia środowisko kwaśne na zasadowe.
Trzustka reguluje poziom cukru we krwi i wydziela enzymy rozkładające tłuszcze i węglowodany.
Tylna część jelita cienkiego
Dalej znajduje się tylna część jelita cienkiego, gdzie ma miejsce główna część procesu trawienia – aktywne kosmki jelitowe transportują produkty rozkładu pożywienia do krwiobiegu, ale tylko te elementy pokarmu, które zostały rozłożone w najwyższym stopniu mogą przedostać się przez ścianę jelita i zostać udostępnione do wykorzystania przez inne docelowe narządy chomika.
Tylna część jelita cienkiego to miejsce, gdzie do organizmu przekazywane są wszystkie do tej pory przetrawione składniki odżywcze i substancje aktywne.
Pamiętajmy, że podawanie chomikowi zbyt tłustego i słodkiego pokarmu, zawierającego nasycone kwasy tłuszczowe jest źródłem wielu problemów trawiennych, zwłaszcza w jelicie cienkim. Dlatego tak ważne jest karmienie zwierząt wysokiej jakości, nowoczesną karmą.
Od tego momentu w miazdze pokarmowej znajdziemy prawie wyłącznie włókno surowe, czyli składniki ścian komórek roślinnych pochodzące z pożywienia.
Jelito ślepe
Na wlocie jelita cienkiego do jelita grubego znajduje się jelito ślepe, które nazywane jest tak ponieważ nie posiada żadnego ujścia, przypominając ślepy zaułek. W układzie trawiennym chomika działa jak swoista komora fermentacyjna i skolonizowane jest przed różne bakterie, kluczowe w trawieniu pokarmów. Z bogatych w włókna surowe i błonnik pokarmowy części roślinnych możliwe jest pozyskanie jeszcze pewnej ilość energii resztkowej oraz składników budulcowych ścian komórkowych roślin (głównie glukoza z celulozy).
Jelito ślepe chomików jest mniejsze niż u szynszyli, królików czy świnek morskich, ale mimo tego należy unikać gwałtownych zmian pokarmu, aby nie zakłócać zachodzących w nim procesów fermentacyjnych. W przeciwieństwie do gryzoni typowo roślinożernych, u chomików, szczurów i myszy cekotrof, jako odrębna postać kału nie jest formowany.
Jelito grube
Pozostała część jelita grubego za odcinkiem przejściowym obejmującym jelito cienkie/jelito ślepe w układzie pokarmowym chomika ma za zadanie odzyskać wodę z już w dużej mierze strawionej, ale jeszcze nie dość wodnistej miazgi pokarmowej. Jelito grube zamieszkują bakterie, które podobnie jak ich krewni w jelicie ślepym umożliwiają zajście procesów fermentacyjnych i przemiany materii. Zaopatrują one komórki ściany jelita w krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe z resztek pokarmowych, ale w tym miejscu nie mogą się już dostać do krwiobiegu. W tylnym odcinku jelita grubego powstaje kał.
Odbytnica
W odbytnicy formowane są suche grudki kałowe i pobierana jest z nich możliwie największa ilość pozostałości płynnych z miazgi pokarmowej. Czasami zdarza się, że chomiki zjadają resztki kału, ale w przypadku wszystkich gryzoni jest to absolutnie normalne, natomiast biegunka lub zaparcia są oznaką tego, że gospodarka wodna jest zaburzona w wyniku nieprawidłowości w górnych odcinkach przewodu pokarmowego.
Odbyt
Odbyt stanowi ujście dla kału, zawierającego odpadowe produkty procesu trawienia, które nie mogą być wydalone przez nerki w postaci moczu oraz niestrawione resztki pokarmu lub, ewentualnie, czasowe nadwyżki składników odżywczych. Zwieracz odbytu jest zakończeniem układu trawiennego chomika.
